สารบัญ
ความหมายของภาวะเม็ดเลือดขาวสูง
ภาวะเม็ดเลือดขาวสูง (Leukocytosis) คือ การมีเม็ดเลือดขาวในร่างกายมากกว่า 11,000 เซลล์/ไมโครลิตร ซึ่งโดยปกติแล้ว จำนวนเม็ดเลือดขาวในคนปกติจะอยู่ระหว่าง 4,000-11,000 เซลล์/ไมโครลิตร
แต่ละช่วงอายุ หรือสถานะ จะมีค่าเม็ดเลือดขาวแตกต่างกัน ได้แก่
- ทารก 5,000 – 38,000 เซลล์/ไมโครลิตร
- สตรีมีครรภ์ 5,800 – 13,200 เซลล์/ไม่โครลิตร
เม็ดเลือดขาวที่สามารถตรวจวัดได้เบื้องต้นจากห้องปฏิบัติการแบ่งเป็น 5 ชนิด ตามจำนวนมากไปน้อย ได้แก่ นิวโทรฟิล (Neutrophil) ลิมโฟไซต์ (Lymphocyte) โมโนไซต์ (Monocyte) อีโอซิโนฟิล (Eosinophil) และเบโซฟิล (Basophil)
เม็ดเลือดขาวแต่ละชนิดจะทำหน้าที่ในระบบภูมิคุ้มกันแตกต่างกันไป โดยคอยปกป้องร่างกายจากเชื้อโรคและสิ่งแปลกปลอมต่างๆ แต่หากเม็ดเลือดขาวมีจำนวนมากผิดปกติ ก็อาจบ่งบอกว่าร่างกายกำลังเผชิญกับการติดเชื้อ การอักเสบ หรือความผิดปกติอื่นๆ ได้
อาการของภาวะเม็ดเลือดขาวสูง
หากเม็ดเลือดขาวสูงขึ้นเพียงเล็กน้อย มักไม่แสดงอาการผิดปกติใดๆ แต่หากเม็ดเลือดขาวสูงมาก ก็อาจพบอาการที่เกิดจากการตอบสนองของภูมิคุ้มกันผิดปกติได้ เช่น
- มีไข้
- วิงเวียน หน้ามืด
- อ่อนแรง
- ปวดเมื่อยตามแขนขา
- เหงื่อออกมาก
- หายใจลำบาก
- มีเลือดออกหรือรอยฟกช้ำตามผิวหนัง
- เบื่ออาหาร
- น้ำหนักลดโดยไม่มีสาเหตุ
อาการในเบื้องต้น เป็นอาการทั่วไปที่เกิดจากความเจ็บป่วยต่างๆ เมื่อเกิดอาการจึงควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจหาสาเหตุและรักษาอย่างถูกต้อง
สาเหตุของการเกิดภาวะเม็ดเลือดขาวสูง
เกิดการติดเชื้อ ร่างกายจึงตอบสนองโดยการสร้างเม็ดเลือดขาวจำนวนมากเพื่อมากำจัดเชื้อโรค โดยชนิดของเม็ดเลือดขาวที่เพิ่มขึ้น อาจสัมพันธ์กับการติดเชื้อต่างๆ ดังนี้
- เม็ดเลือดขาวชนิดนิวโทรฟิลสูง มักเกี่ยวข้องกับการติดเชื้อแบคทีเรีย
- เม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต์สูง มักเกี่ยวข้องกับการติดเชื้อไวรัส ยกเว้นการติดเชื้อเอชไอวี (HIV) ซึ่งมีเซลล์เป้าหมายเป็นเม็ดเลือดขาวลิมโฟไซต์ ผู้ติดเชื้อเอชไอวีจึงอาจพบเม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต์ต่ำลงได้
- เม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูง มักเกี่ยวข้องกับการติดเชื้อปรสิต หรือหนอนพยาธิ
- เกิดมีการอักเสบ เนื่องจากการอักเสบเป็นหนึ่งในกลไกตอบสนองทางภูมิคุ้มกันที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของเม็ดเลือดขาวโดยตรง
- มีความผิดปกติของภูมิคุ้มกัน เช่น มีภูมิคุ้มกันไวผิดปกติ เป็นโรคแพ้ภูมิตัวเอง หรือที่เรียกว่า โรคเอสแอลอี (Systemic Lupus Erythematosus: SLE) อาจมีการสร้างเม็ดเลือดขาวในร่างกายมากขึ้นได้
- มีความผิดปกติของไขกระดูก ซึ่งเป็นอวัยวะที่สร้างเซลล์เม็ดเลือดขาว หากไขกระดูกเกิดความผิดปกติก็อาจส่งผลให้การสร้างเม็ดเลือดขาวมากขึ้นหรือน้อยลงได้
- เป็นโรคภูมิแพ้ เมื่อสัมผัสกับสารกระตุ้นอาการแพ้ เช่น อาหาร ขนสัตว์ ร่างกายจะตอบสนองด้วยการสร้างเม็ดเลือดขาวมากขึ้น โดยเฉพาะชนิดเบโซฟิล
- เป็นผลจากยาบางชนิด เช่น ยาที่กระตุ้นการตอบสนองของภูมิคุ้มกัน และยาสเตียรอยด์ (Steroid)
- มีความเครียด วิตกกังวล อารมณ์แปรปรวน
- เป็นมะเร็งเม็ดเลือดขาว
ชนิดของมะเร็งเม็ดเลือดขาวที่ทำให้เกิดภาวะเม็ดเลือดขาวสูง
- มะเร็งเม็ดเลือดขาวแบบเฉียบพลัน มักพบเซลล์ตัวอ่อนของเม็ดเลือดขาวหลุดออกมาในกระแสเลือดจำนวนมาก ซึ่งโดยปกติเซลล์ตัวอ่อนจะอยู่ในไขกระดูกเท่านั้น
- มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเรื้อรัง มักพบเซลล์ตัวเต็มวัยของเม็ดเลือดขาวในกระแสเลือดสูงมาก (สูง 2-5 เท่า ของจำนวนปกติ) และมีเซลล์ตัวอ่อนเม็ดเลือดขาวปะปนมาด้วย
การตรวจวัดจำนวนเม็ดเลือดขาว
- โดยปกติแล้ว เราไม่จำเป็นต้องตรวจวัดเม็ดเลือดขาวในการตรวจร่างกายปกติ ยกเว้นกรณีที่แพทย์สงสัยว่า ผู้ป่วยอาจมีความผิดปกติที่จำเป็นต้องใช้ค่าเม็ดเลือดขาวในการช่วยยืนยันการวินิจฉัยของแพทย์
- ทำได้โดยการตรวจนับเม็ดเลือดอย่างสมบูรณ์ เพื่อนับแยกจำนวนเม็ดเลือดขาวแต่ละชนิด ร่วมกับการตรวจสเมียร์เลือด (Blood smear) เพื่อดูลักษณะของเซลล์เม็ดเลือดขาว
- ค่าปกติของจำนวนเม็ดเลือดขาว คือ 4,000-11,000 เซลล์/ไมโครลิตร
- สัดส่วนปกติของเม็ดเลือดขาวแต่ละชนิด ได้แก่ นิวโทรฟิล 40-60% ลิมโฟไซต์ 20-40% โมโนไซต์ 2-8% อีโอซิโนฟิล 1-4% และเบโซฟิล 0-1%
การรักษาภาวะเม็ดเลือดขาวสูง
- กรณีที่เม็ดเลือดขาวสูงขึ้นเพียงเล็กน้อย และไม่มีอาการรุนแรง ถือเป็นการตอบสนองตามปกติของร่างกาย ไม่จำเป็นต้องรักษา
- หากพบอาการ เช่น มีไข้ อ่อนเพลีย มีผื่นแพ้ แพทย์จะวินิจฉัยหาสาเหตุ และรักษาตามสาเหตุนั้น เช่น หากเกิดการติดเชื้อก็จะให้ยาต้านไวรัส ยาปฏิชีวนะ หรือยาถ่ายพยาธิ หากมีอาการแพ้ก็จะให้ยาแก้แพ้ หรือหากพบว่า เป็นมะเร็งเม็ดเลือดขาว ก็จะรักษาโดยการให้ยาเคมีบำบัด และการฉายรังสี
- กรณีที่มีเม็ดเลือดขาวสูงมากกว่า 100,000 เซลล์/ไมโครลิตร อาจต้องรักษาโดยการเปลี่ยนถ่ายพลาสมา เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อน
การป้องกันเม็ดเลือดขาวสูง
การที่เม็ดเลือดขาวสูงขึ้นนั้นเป็นการตอบสนองของภูมิคุ้มกันเพื่อป้องกันร่างกายจากสิ่งแปลกปลอม จึงไม่จำเป็นต้องหาวิธีป้องกัน เพียงแต่ควรรักษาสุขภาพให้แข็งแรง เช่น
- หลีกเลี่ยงปัจจัยที่ทำให้ภูมิต้านทานอ่อนแอ
- หมั่นออกกำลังกาย
- รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ เช่น ผักผลไม้ที่มีสารต้านอนุมูลอิสระสูง กระเทียม หรือเนื้อสัตว์ไม่ติดมัน
หากคุณรักษาสุขภาพของตนเองให้แข็งแรงได้ เพียงเท่านี้ก็จะช่วยให้เม็ดเลือดขาวทำงานได้ดีขึ้น ทำให้ภูมิคุ้มกันแข็งแรง พร้อมต่อสู้กับเชื้อโรค และสิ่งแปลกปลอมอยู่เสมอ
ตรวจสอบความถูกต้องโดย นพ. พิสุทธิ์ พงษ์ชัยกุล
ที่มาของข้อมูล
- Riley L.K. et al. Evaluation of Patients with Leukocytosis. Am Fam Physician. 2015.
- Abramson N. et al. Leukocytosis: Basic of Clinical Assessment. Am Fam Physician. 2000..
