Waanstoornissen herkennen

Bijdragen van Padam Bhatia, MD

Waanvoorstellingen zijn vaste overtuigingen die absoluut onwaar zijn maar aannemelijk blijven voor de persoon die ze heeft. Bovendien gelooft het slachtoffer zeer sterk in deze waanvoorstellingen. Een waanstoornis is niet een vorm van schizofrenie, waarmee het vaak verward wordt. In plaats daarvan hebben waanvoorstellingen vaak betrekking op situaties die daadwerkelijk een maand of langer aan kunnen houden voor het individu, en deze overtuigingen lijken voor de patiënt over het algemeen volstrekt plausibel. Over het geheel genomen is het gedrag van de persoon verder redelijk normaal, afgezien van de waanvoorstelling zelf. Er zijn verschillende soorten waanstoornissen, waaronder erotomanie, grootheidswaanzin, jaloersheidswaan, achtervolgingswaan en somatische waan. Terwijl je meer leert over deze aandoeningen, mag je niet vergeten dat de geest een ongelooflijke kracht is en in staat tot vele vreemde fantasieën die bijzonder werkelijk lijken voor de persoon die ze zich inbeeldt.

Methode 1

Methode 1 van 3:

Begrijpen hoe wanen worden gedefinieerd

Pdf downloaden

1
Weet wat een waanvoorstelling is. Een waan is een vaste overtuiging die zelfs bij tegenstrijdige aanwijzingen niet verandert. Dit betekent dat, zelfs als je via logisch redeneren een waan van een persoon probeert te ontkrachten, diens overtuiging niet zal veranderen. Wanneer je een heel scala aan bewijs presenteert dat in tegenspraak is met de waan, dan zal deze persoon vast blijven houden aan de overtuiging.^{[1]
X
Bron
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. (5th ed.). London, England: American Psychiatric Publishing.}
- Peers met dezelfde maatschappelijke en culturele achtergrond zullen de overtuiging onwaarschijnlijk of zelfs onbegrijpelijk vinden.
- Een voorbeeld van een waan die als bizar zal worden beschouwd is die waarbij iemands inwendige organen zijn vervangen door de organen van iemand anders, zonder dat er zichtbare littekens zijn of andere tekenen van een chirurgische ingreep. Een voorbeeld van een minder bizarre waan is de overtuiging dat men in de gaten gehouden of gefilmd wordt door de politie of de overheid.
2
Weet wat de criteria zijn van een waanstoornis. Een werkelijke waanstoornis is een specifieke stoornis waarbij de wanen een maand of langer aanhouden. Dit geldt niet voor het verloop van andere psychotische stoornissen, zoals schizofrenie. De volgende zijn criteria voor een waanstoornis: ^{[2]
X
Bron
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. (5th ed.). London, England: American Psychiatric Publishing.}
- Een maand of langer last hebben van waanvoorstellingen.
- De wanen voldoen niet aan de criteria van schizofrenie, waarbij vereist is dat de aanwezigheid van wanen vergezeld gaat van andere kenmerken van schizofrenie, zoals hallucinaties, onsamenhangend spreken, ongecoördineerd gedrag, catatonisch gedrag of verminderde emotionele expressie.
- Anders dan de wanen zelf en aspecten van het leven die door de waan worden beïnvloed, is het functioneren van de persoon niet aangetast. Het individu is nog steeds in staat om te zorgen voor de dagelijkse behoeften. Zijn gedrag wordt niet beschouwd als vreemd of bizar.
- Wanen zijn prominenter in duur dan stemmingssymptomen of hallucinaties die gekoppeld zijn aan de waan. Dit betekent dat stemmingswisselingen of hallucinaties niet de belangrijkste focus hebben of het meest prominente symptoom zijn.
- De waan wordt niet veroorzaakt door een stof, medicatie of medische aandoening.
Er zijn verschillende stoornissen waarbij zich hallucinaties of wanen voor kunnen doen, of beide. Een aantal voorbeelden zijn: schizofrenie, bipolaire stoornis, depressie, delirium en dementie.^{[3]
X
Betrouwbare bron

PubMed Central

Ga naar de bron},^{[4]
X
Bron
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. (5th ed.). London, England: American Psychiatric Publishing.}
Hallucinaties zijn ervaringen die met perceptie te maken hebben zonder externe stimulus. Meestal zijn een of meer van de vijf zintuigen erbij betrokken, in veel gevallen het gehoor. Hallucinaties kunnen ook visueel, olfactorisch (geuren) of tactiel (tastbaar) zijn.
Waanstoornissen komen niet overeen met de criteria van schizofrenie. Schizofrenie heeft ook nog andere kenmerken, zoals hallucinaties, onsamenhangend spreken, ongecoördineerd gedrag, catatonisch gedrag of verminderde emotionele expressie. ^{[5]
X
Bron
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. (5th ed.). London, England: American Psychiatric Publishing.}
Ongeveer 0,2% van de bevolking wordt getroffen door een waanstoornis op elk gegeven moment. ^{[6]
X
Bron
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. (5th ed.). London, England: American Psychiatric Publishing.} Omdat een waanstoornis vaak geen effect heeft op het functioneren van mensen, kan het moeilijk zijn om te herkennen of iemand een waanstoornis heeft, omdat ze niet raar of vreemd overkomen. ^{[7]
X
Bron}
Er is uitgebreid onderzoek gedaan naar de oorzaak en het verloop van wanen, maar onderzoekers hebben nog geen specifieke en definitieve oorzaken kunnen aanwijzen.^{[8]
X
Betrouwbare bron

PubMed Central

Ga naar de bron}

Advertentie

Methode 2

Methode 2 van 3:

De verschillende soorten wanen begrijpen

Pdf downloaden

1
Herken erotomane wanen. Erotomane wanen hebben te maken met thema's waarbij een persoon verliefd zou zijn op de persoon met de stoornis. Meestal heeft degene van wie de erotomane persoon denkt dat die verliefd is op hem/haar een hogere status, zoals een beroemdheid of een leidinggevende. ^{[9]
X
Bron
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. (5th ed.). London, England: American Psychiatric Publishing.} Vaak zal de patiënt proberen om contact te maken met die persoon. Dit kan zelfs gepaard gaan met stalken of geweld. ^{[10]
X
Bron}
- Meestal gaan erotomane wanen gepaard met vreedzaam gedrag. Maar soms kunnen mensen met deze stoornis geïrriteerd, gepassioneerd of jaloers worden.^{[11]
  X
  Betrouwbare bron
  
  PubMed Central
  
  Ga naar de bron}
- Typisch gedrag bij erotomanie is o.a.:^{[12]
  X
  Bron}
  - De overtuiging dat het object van haar stoornis probeert om haar gecodeerde boodschappen te sturen, zoals door middel van bepaalde lichaamstaal of woorden.
  - Het kan zijn dat ze gaat stalken of contact probeert te maken met het object van haar stoornis, zoals door het schrijven van brieven, het sturen van sms'jes of e-mails. Dit kan zelfs doorgaan ondanks het feit dat het contact duidelijk ongewenst is.
  - Er is een rotsvaste overtuiging dat het object van de stoornis nog steeds verliefd op haar is, zelfs als er bewijs is van het tegendeel, zoals door middel van een straatverbod.
- Deze specifieke vorm van een waanstoornis komt meer voor bij vrouwen dan bij mannen. ^{[13]
  X
  Bron}
2
Let op grootheidswanen. Grootheidswanen zijn die wanen met als thema het hebben van een niet erkend talent, inzicht of ontdekking. ^{[14]
X
Bron
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. (5th ed.). London, England: American Psychiatric Publishing} Personen die last hebben van grootheidswaan zijn ervan overtuigd dat ze buitengewoon zijn, zoals het hebben van een belangrijke rol of andere speciale vermogens of vaardigheden. ^{[15]
X
Bron}
- Ze kunnen ook van zichzelf denken dat ze een beroemdheid zijn of denken dat ze iets fantastisch hebben uitgevonden ^{[16]
  X
  Betrouwbare bron
  
  PubMed Central
  
  Ga naar de bron}, zoals een tijdmachine.
- Een aantal typische gedragsvormen voor diegenen met grootheidswanen kunnen bestaan uit schijnbaar opschepperig of overdreven gedrag, en ze kunnen neerbuigend overkomen.^{[17]
  X
  Bron}
- Daarnaast kan deze persoon impulsief en onrealistisch zijn over diens doelen en/of dromen.^{[18]
  X
  Bron}
3
Kijk of er spraken is van jaloers gedrag wat een aanwijzing kan zijn dat er sprake is van een waan. Jaloerse wanen hebben betrekking op het bekende thema van een partner of een geliefde die ontrouw zou zijn. ^{[19]
X
Bron
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. (5th ed.). London, England: American Psychiatric Publishing} Ook al is er bewijs van het tegendeel, de patiënt is er zeker van dat de partner een affaire heeft. Soms kunnen mensen met dit type wanen stukjes van gebeurtenissen of ervaringen bij elkaar passen en concluderen dat dit voldoende bewijs is van ontrouw. ^{[20]
X
Bron}
- Veelvoorkomend gedrag bij personen met jaloerse wanen zijn geweld binnen de relatie, pogingen om de activiteiten van de partner te beperken, of proberen om de partner thuis te houden. ^{[21]
  X
  Bron} Feit is dat dit type waanstoornis het meest in verband wordt gebracht met geweld ^{[22]
  X
  Bron} en een veelvoorkomend motief is voor zelfmoord.^{[23]
  X
  Betrouwbare bron
  
  PubMed Central
  
  Ga naar de bron}
4
Let op gedrag dat een aanwijzing vormt voor een achtervolgingswaan. Achtervolgingswanen omvatten thema's waarbij de persoon in kwestie ervan overtuigd is dat er tegen hem wordt samengespannen, dat hij wordt bedrogen, bespied, gevolgd of lastiggevallen. ^{[24]
X
Bron
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. (5th ed.). London, England: American Psychiatric Publishing} Deze waanstoornis wordt ook wel eens omschreven als een paranoïde waan en is de waanstoornis die het gebruikelijkst is.^{[25]
X
Betrouwbare bron

PubMed Central

Ga naar de bron} Soms kunnen personen met een achtervolgingswaan, een vaag gevoel hebben dat ze achtervolgd worden, zonder in staat te zijn om aan te wijzen wat er de oorzaak van is.^{[26]
X
Betrouwbare bron

PubMed Central

Ga naar de bron}
- Zelfs kleine beledigingen kunnen worden overdreven en als poging worden gezien om te worden opgelicht of lastiggevallen. ^{[27]
  X
  Bron}
- Het gedrag van mensen met een achtervolgingswaan kan o.a. boos, behoedzaam, rancuneus of achterdochtig zijn. ^{[28]
  X
  Bron}
5
Let op wanen die te maken hebben met lichamelijke functies of sensaties. Somatische wanen zijn die wanen welke te maken hebben met het lichaam en de zintuigen. ^{[29]
X
Bron
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. (5th ed.). London, England: American Psychiatric Publishing} Dit kunnen wanen zijn over het uiterlijk, ziekte of plagen.
- Voorbeelden van somatische wanen die veel voorkomen zijn de overtuiging dat het lichaam een kwalijk riekende geur afgeeft, of dat het lichaam is geïnfecteerd met insecten onder de huid. Somatische wanen kan ook onthouden dat iemand ervan overtuigd is lelijk te zijn of dat een deel van het lichaam niet goed functioneert.
- Het gedrag van mensen die somatische wanen ervaren is meestal specifiek voor de waanvoorstelling. Bijvoorbeeld, iemand die ervan overtuigd is dat zijn of haar lichaam geteisterd wordt door insecten, raadpleegt wellicht bij voortduring een dermatoloog en weigert psychiatrische zorg, omdat hij of zij het nut daar niet van inziet. ^{[30]
  X
  Bron}
Advertentie

Methode 3

Methode 3 van 3:

Hulp zoeken bij waanstoornissen

Pdf downloaden

1
Praat met de persoon waarvan je denkt dat die lijdt aan een waanstoornis. Een waanovertuiging kan verborgen blijven tot de persoon begint te praten over zijn of haar overtuigingen, of hoe de overtuigingen van die persoon zijn of haar relaties of werk beïnvloeden.
- Soms kan het zijn dat je ongewoon gedrag herkent welke een waanstoornis kan aanduiden. Bijvoorbeeld, een waan kan zich openbaren door ongewone alledaagse keuzes, zoals geen mobiele telefoon bij zich willen dragen omdat diegene denkt dat hij of zij in de gaten wordt gehouden door de overheid. ^{[31]
  X
  Bron}
2
Vraag om een diagnose door een psychisch hulpverlener. Waanstoornissen zijn ernstige aandoeningen die een behandeling vereisen door deskundigen op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg. Als je het idee hebt dat een dierbare lijdt aan een waan, dan kan dit het gevolg zijn van veel verschillende soorten stoornissen. Derhalve is het belangrijk om zo snel mogelijk professionele hulp in te roepen.
- Het is belangrijk om niet te vergeten dat alleen een erkend psychisch hulpverlener iemand met een waanstoornis kan diagnosticeren. Zelfs erkende deskundigen voeren eerst een uitgebreid gesprek met de patiënt, waaronder een onderzoek naar de symptomen, de medische en psychische geschiedenis en medische gegevens, om een accurate duiding te kunnen geven van de waanstoornis.
3
Help de persoon bij het verkrijgen van gedrags- en psychotherapie. Psychotherapie bij een waanstoornis behelst het vestigen van een vertrouwensrelatie met een therapeut op basis waarvan er gedragsveranderingen doorgevoerd kunnen worden, zoals een verbetering op het gebied van relaties of bij problemen op het werk die door de wanen worden beïnvloed.^{[32]
X
Bron} Is er eenmaal progressie te bemerken in de gedragsveranderingen, dan zal de therapeut helpen bij het uitdagen van de wanen, te beginnen bij de kleinste en die het minst belangrijk zijn voor de persoon in kwestie.^{[33]
X
Bron}
- Dergelijke therapie kan veel tijd gaan kosten en tot wel 6 maanden of een jaar duren, voor er progressie te zien is. ^{[34]
  X
  Bron}
4
Vraag de psychiater van de persoon in kwestie naar antipsychotica. De behandeling van een waanstoornis behelst meestal de toepassing van antipsychotica.^{[35]
X
Betrouwbare bron

PubMed Central

Ga naar de bron} Antipsychotica is werkzaam gebleken bij het 50% van de tijd vrijwaren van patiënten van klachten, terwijl bij 90% van hen in ieder geval een verbetering waarneembaar was.^{[36]
X
Bron}
- De meest gangbare antipsychotica voor de behandeling van waanstoornissen zijn pimozide en clozapine. Olanzapine en risperidone zijn hierbij ook wel voorgeschreven.^{[37]
  X
  Bron}
Advertentie

Waarschuwingen

Negeer risicovol of gewelddadig gedrag van de patiënt niet, en probeer ervoor te zorgen dat dergelijk gedrag ook niet mogelijk is.
Negeer de belasting die deze stoornis vergt van jezelf en andere verzorgenden niet. De stress kan bijzonder zwaar zijn. Anderen vragen om mee te helpen kan een hele steun zijn bij het omgaan met de eigen stress.

Advertentie