Niedosłuch zakłócający funkcje poznawcze

Utrata słuchu w wieku średnim jest niezależnym czynnikiem ryzyka otępienia. Autorzy artykułów „Hearing and dementia: from ears to brain” oraz „How Can Hearing Loss Cause Dementia?” podejmują temat związku pomiędzy niedosłuchem i zaburzeniami funkcji poznawczych. W koincydencji tych zaburzeń autorzy ww. artykułów poszukują możliwości diagnostyki, leczenia i profilaktyki demencji.

Naturalne środowisko człowieka zwykle zawiera mieszaninę dźwięków, których percepcja i zrozumienie jest wysoce aktywnym procesem poznawczym. Przychodzący sygnał dźwiękowy z narządów zmysłów wymaga oddzielenia szumu otoczenia od dźwięków istotnych dla człowieka, takich jak mowa. Niedosłuch w sposób oczywisty łączy się z upośledzeniem funkcji poznawczych poprzez zubożenie środowiska słuchowego, utrudnienie kontaktów interpersonalnych oraz zajęciem zasobów poznawczych na wysiłek wkładany w słuchanie w trudnych warunkach. Można jednak wykazać również inne związki pomiędzy niedosłuchem a demencją.

Mechanizmy upośledzeń związanych ze słuchem

W autopsyjnych badaniach histopatologicznych osób z chorobą Alzheimera (AD) stwierdzano typowe dla niej zmiany neuropatologiczne w strukturach ośrodkowej drogi słuchowej. U pacjentów z zespołami otępiennymi obserwowany jest niedosłuch w zakresie wysokich częstotliwości, typowy dla uszkodzeń obwodowych związanych z wiekiem. Obserwowane są jednak też słuchowe deficyty poznawcze spowodowane zwyrodnieniem neuronów ośrodkowych drogi słuchowej. Choroba Alzheimera powoduje podstawowe upośledzenie analizy scen dźwiękowych.

U pacjentów z chorobą Parkinsona i otępieniem z ciałami Lewy’ego niedosłuch może być markerem początku choroby, jej ewolucji i ciężkości. W chorobach tych obserwowano halucynacje słuchowe, upośledzenie analizy scen słuchowych, przetwarzania tonów i rytmów. Wśród pacjentów z wariantem otępienia czołowo-skroniowego z zaburzoną płynnością mowy (ang. non-fluent variant PPA, nfvPPA) stwierdza się deficyty percepcji rytmu, wysokości i barwy oraz wykrywania dźwięku. Semantyczny wariant otępienia czołowo-skroniowego (ang. semantic variant PPA, svPPA) zazwyczaj oszczędza elementarne postrzeganie wzorców słuchowych, prowadząc zamiast tego do zdegradowanej semantycznej analizy dźwięków otoczenia, głosów i afektywnych sygnałów słuchowych.

Uszkodzenia zlokalizowane wokół hipokampu

Z drugiej strony na podstawie badań histopatologicznych prowadzonych na zwierzętach stwierdzono, że deprywacja słuchu negatywnie oddziałuje na strukturę i funkcje mózgu. Można podejrzewać, że brak stymulacji werbalnej i emocjonalnej nie tylko rzutuje na relacje społeczne, ale również negatywnie wpływa bezpośrednio na strukturę i funkcje mózgu.

Z przeprowadzonych badań wynika, że niedosłuch i zaburzenia poznawcze łączy ta sama lokalizacja uszkodzeń w obrębie przyśrodkowego płata skroniowego (MTL) — zespołu struktur korowych otaczających hipokamp, do których należy m.in. kora okołowęchowa.

Podstawową funkcją hipokampu jest zapamiętywanie. W AD zmiany neurozwyrodnieniowe pojawiają się w strukturach hipokampowych (zwłaszcza w obrębie kory okołowęchowej) wcześniej niż w innych obszarach mózgu. Struktury MTL nie są traktowane jako część drogi słuchowej, jednak badania na zwierzętach potwierdzają ich rolę w przetwarzaniu słuchu, natomiast u ludzi zaobserwowano zmniejszoną objętość hipokampu oraz kory śródwęchowej u chorych z niedosłuchem w wieku średnim (45.-65. r.ż.).

Profilaktyka zespołów otępiennych?

Leczenie farmakologiczne procesów neurozwyrodnieniowych za pomocą dotychczas zarejestrowanych leków ma ograniczoną skuteczność. W związku z tym zainteresowanie budzą niefarmakologiczne metody spowalniania narastania zaburzeń funkcji poznawczych.

Biorąc pod uwagę dotychczasowe obserwacje, stwierdzające istnienie związku pomiędzy niedosłuchem i zaburzeniami funkcji poznawczych, poprawę słyszenia można traktować jako profilaktykę zespołów otępiennych. W przeciwieństwie do zaburzeń funkcji poznawczych, utratę słuchu często można skutecznie leczyć za pomocą aparatów słuchowych lub implantów ślimakowych, aczkolwiek jak dotychczas nie przeprowadzono badań, dowodzących skuteczności powyższych metod w zapobieganiu demencji.

Piśmiennictwo:

1. Johnson J.C.S., Marshall Ch.R., Weil R.S., Bamiou D.-E., Hardy Ch.J.D., Warren J.D.: Hearing and dementia: from ears to brain. Brain. 2020 Dec 22; awaa429. doi: 10.1093/brain/awaa429. Online ahead of print. PMID: 33351095
2. Griffiths T.D., Lad M., Kumar S., Holmes E., McMurray B., Maguire E.A., Billig A.J., Sedley W.: How Can Hearing Loss Cause Dementia? Neuron. 2020 Nov 11; 108(3):401-412. doi: 10.1016/j.neuron.2020.08.003. Epub 2020 Aug 31. PMID: 32871106

PRZECZYTAJ TAKŻE: Prof. Henryk Skarżyński: U ciężej chorujących na COVID-19 mogą wystąpić zaburzenia słuchu