Ailesel GİST nedir?
Ailesel GİST (Gastroİnstentinal Stromal Tümör), bir kişide GİST riskini artıran kalıtsal bir sendromdur. GİST, yemek borusu, mide, safra kesesi, karaciğer, ince bağırsak, kalın bağırsak, rektum gibi sindirim sistemi bölgelerinde bulunan bir tümör türüdür. Sindirim sistemi yiyeceklerin ve sıvıların sindirilmesinde ve atıkların atılmasında merkezi bir rol oynar. GİST'ler, sindirim sistemi duvarında bulunan interstisyel Cajal hücrelerinden (ICC) köken alırlar.
GİST'ler, mezenkimal hücrelerden köken alır, bu nedenle diğer sindirim sistemi tümörlerinden farklıdır. GİST'ler yumuşak doku sarkomu adı verilen bir kanser grubuna aittir.
Aşağıda, gastrointestinal stromal tümörlerin vücutta hangi organlarda ne oranda görüldüğü resmedilmiştir.
Ailesel GİST'li kişiler tanı anında birkaç GİST'e sahip olabilir. Ailesel GİST'de tümörler en sık mide ve ince bağırsakta görülür. Tümörler genellikle 25 ila 45 yaşları arasında teşhis edilir. Karşılaştırma için, sporadik (şans eseri ortaya çıkan) GİST olarak da adlandırılan kalıtsal olmayan GİST'in ortaya çıkma yaşı genelde 50 yaştan sonradır. Tüm GİST'lerin kanserli olma ve vücudun diğer bölgelerine yayılma potansiyeli vardır. Bununla birlikte, ailesel GİST'in neden olduğu tümörler, sporadik GİST'e kıyasla daha az sıklıkla vücudun başka bir bölgesine yayılır.
Hangi durumlarda ailesel GIST akla gelmeli?
- Ailenizdeki bir kişi 50 yaşından önce GİST'e sahipse
- Ailenizdeki bir kişi 1'den fazla GİST geliştirdiyse
- İki veya daha fazla yakın akrabaya GİST teşhisi konduysa
- Ailenizde GİST'li bir kişi ile birlikte başka bir nadir tümör tipine yakın bir akrabanın olması
- Ailenizde GİST'li bir kişi ile birlikte NF1 gen mutasyonu, çoklu benler veya nadir görülen cilt sorunlarının olması
GİST tanısı doğrulandıktan sonra, ailesel GİST'den şüpheleniliyorsa genetik test önerilebilir. Genetik test için hastanın DNA'sı bir tükürük çubuğu veya kan testi yoluyla alınabilir. Bir doktor veya genetik danışman, bu tür testleri düşünmeniz gerekip gerekmediğini belirlemenize yardımcı olması için kişisel ve aile sağlığı geçmişinizi gözden geçirebilir.
Ailesel GİST için genetik testler hala geliştirilmektedir. Yapılan çalışmalar ile sendroma neden olan KIT veya PDGFRA dışında genler saptanabilir.
GİST belirtileri nelerdir?
GİST büyüdükçe aşağıdaki gibi belirtilere neden olabilir:
- Karında ağrı veya rahatsızlık
- Elinizle hissedebileceğiniz karın bölgesinde kitle
- Mide bulantısı ve kusma
- Dışkıda kan olması veya kan kusma
- Anemi (kırmızı kan hücrelerinin sayısında azalma) nedeni ile yorgunluk
Ailesel GİST'li kişilerde genellikle ek belirtiler vardır. Bunlar aşağıdaki gibidir:
- Bazı insanlarda irritabl bağırsak sendromu ile karıştırılabilen ara sıra karın ağrısı ve kabızlık ve ishal sorunları
- Vücutta ciltte hiperpigmentasyon olarak bilinen ve genellikle çocuklukta veya ergenlik döneminde görünür hale gelen koyu renkli cilt lekeleri. Bunlar, koltuk altı veya kasık bölgelerinden daha çok ellerde ve ayaklarda bulunur.
- Ürtikerya pigmentosa (batan veya kaşınan kabarık kahverengimsi cilt lekelerine neden olan bir cilt rahatsızlığı). Bu durum ayrıca bazı kişilerde cilt enfeksiyonu riskini artırabilir.
- Deri benleri
- Disfaji olarak bilinen yutma güçlüğü
Ailesel GİST'e ne sebep olur?
Ailesel GİST, bir ailede nesilden nesile aktarılır. Etkilenen en yaygın genler ve neden oldukları sendromlar şunlardır:
- Germline (kalıtsal) KIT ve PDGFR gen mutasyonları - birincil ailesel GİST sendromu
- Nörofibromin (NF1) - Nörofibromatozis 1
- Succinate dehidrogenaz (SDH) - Carney-Stratakis dyad / SDH-eksik GİST
Araştırmacılar, ailesel GİST gelişimi ile ilişkili olabilecek ve hastanın tedavi planına karar vermeye yardımcı olmak için kullanılabilecek belirli genleri aramaya devam etmektedir.
Gastrointestinal stromal tümörlerde (GIST) immünohistokimyasal boyama ve genetik analize genel bakış:
Mavi kesikli sınır CD117 / DOG1 + GIST'leri gösterir. Turuncu keskin sınır KIT / PDGFRA mutasyonları olan GIST'leri gösterir. Siyah kesik çizgiler GIST'leri somatik ve germ hattı mutasyonlarına ayırır.
Ailesel GİST sonraki nesillere nasıl aktarılır?
Normalde her hücrede biri anneden biri babadan alınan 2 gen kopyası vardır. Gen fonksiyonunu bozduğu bilinen Ailesel GİST, otozomal dominant bir kalıtım modelini takip eder ve oluşabilmesi için sadece tek bir gen kopyasında bir mutasyon oluşması yeterlidir. Bu durum gen mutasyonu olan bir ebeveynin normal geninin veya mutasyona sahip geninin bir kopyasını çocuğuna geçirebileceği anlamına gelir. Bu nedenle mutasyona sahip bir ebeveyni olan bir çocuğun kalıtım yoluyla bu mutasyonu alma ihtimali %50'dir. Mutasyona sahip bir kişinin erkek kardeşinin, kız kardeşinin veya ebeveyninin de aynı mutasyona sahip olma şansı %50'dir. Bununla birlikte, ebeveynlerde mutasyon için negatif saptanırsa (test sonuçlarında mutasyon bulunmazsa) kardeşlere yönelik risk önemli ölçüde azalır, ancak riskleri yine de ortalama bir riskten daha yüksek olabilir.
Kalıtsal kanser sendromu taşıyan ve çocuk sahibi olmak isteyen kişiler için bazı seçenekler mevcuttur. Preimplantasyon genetik tanı (PGT), in vitro fertilizasyon (IVF-tüp bebek) ile birlikte yapılan, belirli bir gen mutasyonunun aktarılmadan çocuk sahibi olmayı sağlayabilen tıbbi bir prosedürdür. Kadının yumurtaları çıkarılır ve bir laboratuarda döllenir. Embriyolar belirli bir boyuta (yaklaşık 8 hücre) ulaştığında 1 hücre çıkarılır ve söz konusu kalıtsal durum için test edilir. Ebeveynler daha sonra mutasyona sahip olmayan embriyoları kadının rahmine transfer etmeyi seçebilir. PGT, yirmi yıldan fazla bir süredir çeşitli kalıtsal kanser yatkınlığı sendromlarını önlemek için kullanılmaktadır. Bununla birlikte PGT’ye başlamadan önce finansal, fiziksel ve duygusal faktörleri dikkate alınması gereken karmaşık bir prosedürdür.
Ailesel GİST ne kadar yaygındır?
GİST her yıl Amerika Birleşik Devletleri'nde yaklaşık 4.000 ila 6.000 kişide teşhis edilir. Bununla birlikte, ailesel GİST nadirdir. Dünya çapında GİST oluşturan birden fazla aile üyesine sahip tahmini 50 ila 100 aile vardır. Araştırmacılar GİST ve ailesel GİST hakkında daha fazla bilgi edinmeye devam ettikçe, bu sayının artması mümkündür.
Ailesel GİST nasıl teşhis edilir?
GİST belirtileri ortaya çıktığında, doktorunuz size tıbbi geçmişinizi soracak, fizik muayene yapacak ve GİST'i doğrulamak için görüntüleme testleri önerecektir. Bu testler, baryum röntgenlerini, bilgisayarlı tomografi (BT) taramalarını, manyetik rezonans görüntüleme (eMaR) taramalarını ve pozitron emisyon tomografisi (PET-BT) taramalarını içerebilir.
Bir kitle bulunursa, doktorunuz biyopsi önerecektir. Bu işlem, küçük bir doku parçasının mikroskop altında incelenebilmesi için çıkarılması anlamına gelir. Biyopsi için seçilecek yöntem tümörün bulundğu yere göre değişebilir. Endoskopi (sindirim kanalını görmek için vücuda kameralı ince bir tüpün yerleştirilmesi) sırasında doku örnekleri incelenmek üzere alınabilir. Bazen GİST ilgisiz bir sağlık durumu için test veya ameliyat sırasında beklenmedik bir şekilde bulunabilir.
Ailesel GİST ile ilişkili tahmini kanser riskleri nelerdir?
Ailevi GİST, bir veya daha fazla GİST oluşma riskinde artış ile ilişkilidir. KIT genindeki bir mutasyon, özellikle bir kişinin yaşamı boyunca GİST geliştirme açısından yüksek risk ile ilişkilidir. Bununla birlikte, bilinen bir mutasyona sahip herkeste GİST oluşabilir. Primer ailesel GİST'li kişilerin diğer tümör tipleri için yüksek bir riske sahip olup olmadığı bilinmemektedir.
Ailesel GİST'li kişilerde tümör oluşmadan önce tarama seçenekleri nelerdir?
Şu anda, bilinen bir genetik mutasyona sahip olan ancak bir tümör oluşmamış kişiler için standart bir tarama yoktur. Doktorunuz, sizin için en iyi olan kişisel bir tarama planını belirlemek için sizinle birlikte çalışacaktır. Tarama seçenekleri, yeni teknolojiler geliştirildikçe ve ailesel GİST hakkında daha fazla şey öğrenildikçe zamanla değişebilir. Uygun tarama testleri hakkında doktorunuzla konuşabilirsiniz. Genel olarak, tomografi taraması, emar taraması veya endoskopi gibi farklı tarama türleri, doktorların insanları GİST açısından izleyebilmelerinin yollarıdır.
Ailesel GIST ile ilişkili tümörleri tedavi etmenin yolları nelerdir?
Tedavi seçenekleri ve önerileri, tümörlerin bulunduğu yere, hastalığın yayılıp yayılmadığı yayıldı ise nereye yayıldığı ve yayıldığı organları etkileyip etkilemediği gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Ailesel GİST'in sporadik GİST'den daha yavaş yayıldığına ve bunun tedavi kararlarını etkileyebileceğine dair bazı kanıtlar vardır. Hastalığın nadir görülen doğası göz önüne alındığında, hastalar tıbbın bu alanında özel uzmanlığa sahip doktorlarla konuşması önemlidir.
Kullanılan iki ana tedavi türü cerrahi ve hedefe yönelik tedavidir (akıllı ilaçlar). Ameliyat ile tümörün ve çevresindeki dokular çıkarılır. Hedefe yönelik tedavi (akıllı ilaçlar) ise tümörün büyümesine veya hayatta kalmasına katkıda bulunan, tümörün özel genlerini, proteinlerini veya doku ortamını hedefleyen tedavilerdir. Tek başına veya ameliyatla birlikte verilen hedefe yönelik tedaviler, tümör hücrelerinin büyümesini ve yayılmasını engellerken normal hücrelere verilen zararı azaltır. KIT ve PDGFRA genlerine yönelik kullanılan ilk ilaç İmatinib’tir. Sunitinib, Regorafenib ve Avapritnib gibi diğer ilaçlar da kullanılabilir.
Gastrointestinal stromal tümörlerin tedavisi planlanırken, temel olarak hastalığın evresi ve risk faktörleri hesaba katılır. Aşağıdaki ilk infografide, "erken / bölgesel olarak ilerlemiş evre" GIST'lerin tedavi algoritmalarını özetledik. Avapritinib, erken evre GIST'te onay almadığı için, bu evre için tedavi yaklaşımı değişmemiştir.
*
İkinci infografide "ileri / metastatik evre" GIST'lerin, "avapritinib öncesi" tedavi algoritmalarını özetledik.
*
Üçüncü infografide "ileri / metastatik evre" GIST'lerin, "avapritinib sonrası ve gelecekte olası" tedavi algoritmalarını özetledik.
Sağlık ekibine sorulacak sorular
Kansere yakalanma riskiniz konusunda endişeleriniz varsa, sağlık ekibinizle konuşun. Randevularınıza not alması için yanınızda birini getirmek faydalı olabilir. Sağlık ekibinize aşağıdaki soruları sorabilirsiniz:
- GİST geliştirme riskim nedir?
- Diğer kanser türlerine yakalanma riskim nedir?
- Kanser riskimi azaltmak için ne yapabilirim?
- Kanser taraması için seçeneklerim nelerdir?
Aile geçmişinizle ilgili endişeleriniz varsa ve ailenizde ailesel GİST olabileceğini düşünüyorsanız, aşağıdaki soruları sorabilirsiniz:
- Aile geçmişim GİST riskimi artırıyor mu?
- Bir genetik danışman veya başka bir genetik uzmanıyla görüşmeli miyim?
- Genetik testi düşünmeli miyim?
- Ailesel GİST şüphem varsa tarama seçeneklerim var mı?
