-200x800-nobckgr.webp)
(1)-200x800-nobckgr.webp)
Niektórzy specjaliści wskazują, że obecnie mamy do czynienia z „epidemią alergii”, zwłaszcza w Europie Zachodniej, Ameryce, Australii. Coraz częściej bowiem zauważa się występowanie różnego rodzaju reakcji organizmu na spożywanie różnych produktów spożywczych. Podaje się, że alergie pokarmowe, czyli reakcje nadwrażliwości na alergeny zawarte w pokarmie mogą dotyczyć nawet 1 na 5 osób. Na czym polega alergia pokarmowa, jakie są jej objawy, jak jej zaradzić?
Spis Treści
Alergia pokarmowa - co to jest?
Alergia pokarmowa to krótko mówiąc zestaw niepożądanych, nieprawidłowych objawów o podłożu immunologicznym, związanych z ekspozycją na dany pokarm, nawet w ilości takiej, która przez zdrowe osoby bez alergii jest w pełni tolerowana. Alergia pokarmowa to reakcja nietoksyczna, immunozależna, której towarzyszy odczyn immunologiczny i można ją podzielić na reakcje niezależne od IgE oraz IgE-zależne. Co to oznacza? Reakcje te mogą albo przebiegać z udziałem charakterystycznej grupy przeciwciał, czyli immunoglobuliny E, albo bez nich. W zależności od podłoża (IgE zależne/niezależne reakcje), alergia pokarmowa może mieć inne objawy – ale o tym więcej dowiesz się w kolejnej części tego artykułu.
Alergii pokarmowej nie powinniśmy mylić natomiast z reakcją niealergiczną, nazywaną czasami nietolerancją pokarmową. To rodzaj nadwrażliwości pokarmowej, która nie jest związana, w przeciwieństwie do alergii pokarmowej, z udziałem mechanizmów immunologicznych (odpornościowych). Przykładami reakcji niealergicznej mogą być: nietolerancja laktozy, nadwrażliwość na tyraminę, kofeinę, salicylany, itp.
Alergia pokarmowa – objawy
Objawy alergii pokarmowej pojawiają się wskutek ekspozycji na specyficzne białka – alergeny, które znajdują się w danych produktach spożywczych. Mogą to być alergeny zarówno pochodzenia roślinnego, jak i pochodzenia zwierzęcego. Do najpopularniejszych należą:
- Roślinne: białka pszenicy, soi, orzechów, groszku, soczewicy, niektórych owoców, np. banana, mango, jabłek, brzoskwiń i warzyw, jak np. pomidorów, ziemniaków, selera, pietruszki, marchwi ora przypraw, np. gorczycy, kolendry, pieprzu, czosnku, kminku;
- Zwierzęce: skorupiaki i ryby, mleko i przetwory mleczne, jaja.
Co więcej istnieje coś takiego, jak alergia krzyżowa. Oznacza to, że jeśli dana osoba ma alergię na jeden z alergenów, to to może pociągać automatycznie za sobą alergię na inny, podobny budową alergen. Przykładami alergii krzyżowych są: banan-lateks, jabłko-orzech laskowy-brzoza, pomidor-trawy, marchew-seler-bylica, mleko krowie-mleko kozie/owcze, dorsz-śledź.
Objawy alergii pokarmowej najczęściej pojawiają się bardzo szybko po spożyciu alergenu. Najczęściej jest to świąd, zaczerwienienie, obrzęk warg (obrzęk naczynioruchowy) oraz pokrzywka, wysypka. Objawy łagodne mogą obejmować na przykład tylko jamę ustną, twarz, ale mogą także występować w postaci uogólnionej. Dodatkowo można obserwować, w przypadku mocniejszych reakcji – spadek ciśnienia tętniczego krwi, skurcz oskrzeli, przyspieszenie bicia serca (tachykardię). W ciężkich przypadkach może dojść do stanu zagrożenia życia, czyli wstrząsu anafilaktycznego (anafilaksji).
Wiele osób cierpiących na alergię o podłożu pokarmowym dodatkowo może manifestować:
- atopowe zapalenie skóry/alergiczne kontaktowe zapalenie skóry,
- nawracające migreny,
- objawy ADHD,
- zaburzenia snu i przewlekłe zmęczenie,
- objawy astmy, nieżyt nosa.
Alergia pokarmowa u niemowląt
Na występowanie alergii pokarmowej ma wpływ kilka czynników, w tym genetyczne (mutacje genów) oraz środowiskowe (np. zanieczyszczenia, używki, a nawet dieta matki karmiącej i przebieg ciąży) są najbardziej znaczące. Alergia pokarmowa może być dziedziczona, ale też nabyta, przy czym częściej zauważa się, że objawy alergii pokarmowej utrzymują się do młodych lat nastoletnich oraz dorosłości, by potem stopniowo zanikać. Dlatego też o alergii pokarmowej dużo częściej mówi się w kontekście dzieci i młodzieży, a rzadziej u dorosłych. Jeśli zaś chodzi o niemowlęta i noworodki, to najczęściej alergia pokarmowa u nich manifestuje się dopiero po ukończeniu przez dziecko kilku miesięcy – zwykle wskutek rozszerzania diety, jednak w przypadku częstej alergii na białka mleka krowiego i jednoczesnym żywieniu dziecka sztucznie (nie poprzez karmienie piersią) – do manifestacji alergii może dochodzić dużo wcześniej. Częstym u nich objawem jest pokrzywka.
Alergia pokarmowa u dziecka
Alergia o podłożu pokarmowym u dzieci najczęściej objawia się świądem, zaczerwienieniem i wysypką, ale także pojawia się wydzielina z nosa, kaszel, kichanie, a nawet wymioty. Te ostatnie mogą pojawić się na kilka godzin po spożyciu alergizującego produktu. Utrzymujący się wyprysk także powinien nas skłonić do diagnostyki w kierunku alergii pokarmowej (np. poprzez zastosowanie testów skórnych).
Alergia pokarmowa u dorosłych
Alergia pokarmowa znacznie rzadziej dotyczy dorosłych, niż dzieci. Szacuje się, że to około 4% populacji. W tej grupie dość często występują takie objawy alergii, jak: nieżyt nosa i kaszel, egzema i pokrzywka, biegunki i inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Zwłaszcza u dorosłych, w przypadku długotrwałych objawów, nawracających symptomów alergii, warto wykonać badania. Mogą to być badania krwi oznaczające poziom swoistych przeciwciał klasy IgE, testy skórne alergenów pokarmowych, test prowokacyjny lub test eliminacyjny - choć te dwa ostatnie warto pozostawić na sam koniec, jeśli inne testy nie rozwiążą problemu. Ponadto testy eliminacyjne i prowokacyjne powinny być bezwzględnie prowadzone przez specjalistę, nie na własną rękę.
Istnieje też coraz popularniejsze rozwiązanie, czyli odczulanie. To tak zwana immunoterapia swoista, w której stopniowo wystawiamy organizm na ekspozycję coraz wyższych dawek alergenu i „przyzwyczajamy” układ immunologiczny do niego. Jednak ta metoda musi być przemyślana i zaakceptowana przez lekarza prowadzącego (alergologa) każdorazowo indywidualnie. Niektóre badania nie popierają jej skuteczności.
Alergia pokarmowa – leczenie
Przede wszystkim leczenie przyczynowe polega na eliminacji produktów, które wywołują objawy alergii pokarmowej. Należy też uważać na alergeny ukryte w produktach i pokarmach – można zniwelować ryzyko kontaktu z nimi poprzez dokładne czytanie etykiet czy szukanie informacji o tym, co jemy, na przykład w restauracji u kelnera. Leczenie doraźne alergii polega natomiast na podawaniu roztworu adrenaliny. Anafilaksję mogą dodatkowo zmniejszyć leki z grupy glikokortykosteroidów, beta-mimetyki, leki przeciwhistaminowe, a nawet płyno- i tlenoterapia. Osoby z alergią warto także, by podjęły leczenie ewentualnych chorób współistniejących, które mogą przyczyniać się do pojawiania się objawów alergii i mogą je nasilać (np. astma).
Literatura
- Czernecki T. i wsp.: Alergeny i alergie pokarmowe. Żywność, 1(30), 2002, s. 19-33.
- Rymarczyk B. i wsp.: Alergia pokarmowa. Lekarz POZ 5/2018, s. 396-405.
- Skypala I.: Nadwrażliwość pokarmowa – alergia i nietolerancja pokarmowa. Elsevier, 2010.
- Protasiewicz M. i wsp.: Bromat. Chem. Toksykol. – XLVII, 2014, 2, s. 237 – 242.
dr Bartek KulczyńskiDyplomowany Dietetyk, absolwent Wydziału Nauk o Żywności i Żywieniu
NowaFarmacja.pl
Od 2018 roku wykładowca na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu. Aktualnie prowadzi największy kanał YouTube w Polsce o zdrowiu "dr Bartek Kulczyński". Jako dietetyk z wykształcenia, specjalizuje się w dietoterapii chorób sercowo-naczyniowych – miażdżycy, podwyższonego poziomu cholesterolu we krwi i nadciśnienia tętniczego krwi. Autor kilkudziesięciu publikacji naukowych o zasięgu krajowym i zagranicznym. Swoją wiedzę aktualizuje i poszerza poprzez uczestnictwo w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych. Przez wiele lat był członkiem Polskiego Towarzystwa Dietetyków, Polskiego Towarzystwa Nauk Żywieniowych i Polskiego Towarzystwa Badań nad Miażdżycą. Prywatnie pasjonat wypraw rowerowych i spływów kajakowych. Na blogu Apteki Nowa Farmacja dzieli się zgromadzoną przez siebie wiedzą pisząc artykuły na temat m.in. odpowiedniego żywienia.
