ARTERIJSKA HIPERTENZIJA

(HIPERTENZIVNA KRIZA)

Panevropski univerzitet Apeiron Banja Luka

Odjeljenje Bijeljina
Predmet: Zdravstvena njega kardio-pulmonalnog bolesnika
-intenzivna njega u kardiologiji
Profesor: Doc. Dr. Ljubomir ormaz
Student: Murselovi Belkisa

UVOD
Arterijska hipertenzija (ili hipertonija) je povienje
krvnog pritiska u arterijama sistemskog krvotoka.
Mogu je uzrokovati brojne bolesti, te se takva
arterijska hipertenzija kod koje se zna uzrok naziva
sekundarna arterijska hipertenzija, dok kod velike

veine osoba, oko 90-95%, taan razlog povienja

arterijskog krvnog pritiska ostaje nepoznat, te takvu
arterijsku hipertenziju nazivamo primarnom ili
esencijalnom arterijskom hipertenzijom.

Klasifikacija aretrijske
hipertenzije
Zasniva se na prosjeku rezultata dva ili vie mjerenja izvrena u
svakom od dvije ili vie
posjeta
poetnog
Sistolni
krvni ljekaru
pritisak nakon
Dijastolni
k.p.mjerenja
(druga
(prva vrijednost)

vrijednost)

Normalan

Ispod 120

Ispod 80

Predhipertenzija

120 - 139

80 - 89

Prvi stepen hipertenzije

140 - 159

90 - 99

Drugi stepen
hipertenzije

160 ili vie

iznad 100

Teka hipertenzija

Iznad 180

Iznad 110

 Arterijska hipertenzija se klasifikuje u stadijume bolesti

prema oteenju organa (WHO):

stadijum I - nema znakova oteenja organa,

stadijum II - prisutan barem jedan od znakova oteenja

uzokovanih arterijskom hipertenzijom,

stadijum III - simptomi i kliniki znakovi kao posledica

oteenja uzrokovanih arterijskom hipertnezijom.

Hipertenzija prema uzroku nastanka

Esencijalna uzrok ove hipertenzije nije poznat. Prvi put se javlja

izmeu 30. i 50. godine ivota i smatra se boleu

industrijaliziranog drutva. ini 95% svih hipertenzija;

Renalna ili bubrena hipertenzija - nastaje kao posledica

zapaljenja bubrega ili suenja (stenoze) renalne arterije;

Endokrina hipertenzija - moe da nastane kao posledica

poveanja nadbubrene lijezde (hiperplazije), Kuingove bolesti

(nastaje kao posledica autonomne sekrecije kortizola iz adenoma
ili tumora hipofize), Kronove bolesti (nespecifino zapaljenjsko
oboljenje digestivnog trakta), Konovog sindroma (nastaje kao
posledica poveane sekrecije aldosterona koji uzrokuje retenciju
vode i sodijuma) ili u odmakloj fazi eerne bolesti;

Kardiovaskularna hipertenzija - nastaje kao posledica fiziolokih

promjena na srcu ili promjena na aorti (aneurizme na primjer);
Neurogena hipertenzija - moe nastati kao posledica pojaanog
luenja humoralnih faktora, koji dovode do gra arteriola i porasta
krvnog pritiska. Takoe, vjeruje se da kod nekih ljudi, iz genetskih
razloga, vazomotorni centar koji se nalazi u produenoj modini
reaguje poveanim luenjem noradrenalina u stresnim situacijama;
Hipertenzija izazvana lijekovima ili jatrogena hipertenzija - nastaje
kao posledica sekundarnih efekata lijekova ili usled njihove
dugotrajne upotrebe,
Hipertenzija u trudnoi ili gravidna hipertenzija - nastaje zbog
same trudnoe kod ena koje su ranije imale normalan pritisak. Moe
se ispoljiti kao preeklampsija i eklampsija.

Simptomi
Hipertenzija je vrlo esto bolest bez simptoma i ovjek

najee otkrije da od nje boluje tek nakon sluajnog

nalaza povienog pritiska na sistematskom pregledu.

U poetku bolesti, vrlo esto nema nikakvih subjektivnih

simptoma zbog ega se naziva tihim ubicom.
Simptomi hipertenzije su: glavobolja, umor, smetenost,

promjene vida, munina, povraanje, anksioznost,

pretjerano znojenje, bljedilo koe, crvenilo lica ili drugih
podruja, drhtanje miia, bolovi slini angini pectoris:
bolovi u grudnom kou, splenomegalija (uveanje
slezene), krvarenje iz nosa , osjeaj lupanja srca,
zvukovi/zujanje u uima...

Dijagnoza
1. anamneza, fizikalni pregled rutinski pregled
2. mjerenje TA po utvrenom ritmu (24 satni

monitoring TA)

3. ultrasonografija:
angiografija primjenom NMR;
angiografija;
I.V. urografija;
radionuklearni scintigram
4. EKG
5. pregled onog dna
6. pregled urina
7. biohemijske analize

Mjerenje krvnog pritiska

Terapija
Opte, nefarmakoloke mjere: promjena naina ivota,

dijetalna prehrana uz redukciju soli u prehrani i smanjenje

tjelesne mase pretilih osoba.

Hirurko lijeenje primjenjuje se u bolesnika s Cushingovim

sindromom, koarktacijom aorte ili feohromocitomom.

Lijekovi iz razliitih skupina lijekova: diuretika, blokatora beta-

adrenerginih receptora, antagonista kalcija, ACE inhibitora i

perifernih vazodilatatora. Lijeenje se provodi jednim ili
kombinacijom lijekova iz navedenih skupina.

Bolesnike s malignom hipertenzijom potrebno je

hospitalizovati i zapoeti lijeenje u bolnici.

Izgled normalnog srca i srca oteenog

dugotrajnom hipertenzijom

Hipertenzivna kriza
Hipertenzivna kriza predstavlja urgentno stanje, esto

ivotno ugroavajue, koje se karakterie povienim

vrijednostima krvnog pritiska preko 180/120-140mmHg.
Hipertenzivna kriza je esto ivotno ugroavajui
sindrom.

U osnovi svake hipertenzivne krize se nalazi teka,

maligna (akcelerirajua) hipertenzija.

Ovaj skok vrijednosti krvnog pritiska moe biti

asimptomatski ili mnogo ee simptomatski. Treba

istai da je za tok i prognozu hipertenzivne krize mnogo
vanija brzina poveanja vrijednosti krvnog pritiska i
duina trajanja nego apsolutne vrijednosti.

Epidemiologija
Epidemioloki podaci o nastanku hipertenzivnih

kriza su oskudni.
Oko 1% bolesnika sa primarnom hipertenzijom
ima pojedinane ili ponovljene epizode
hipertenzivne krize.
Sekundarni oblici hipertenzija (renovaskularna,
renalna ili endokrina) daju ee hipertenzivne
krize nego esencijalna hipertenzija.
Bijelci imaju rjee napade hipertenzivne krize
od crnaca.
Eksces unosa soli kod bolesnika sa postojeom
hipertenzijom takoe moe da dovode do
hipertenzivne krize.

Patofiziologija
U osnovi hipertenzivne krize uvijek se nalazi teak oblik

hipertenzije (stadijum 3 prema Evropskim

preporukama, odnosno stadijum 2 prema amerikim
preporukama) sa vrijednostima DP> 110mmHg.

Takvi pacijenti mogu imati ak i dobro regulisane

vrijednosti krvnog pritiska da bi esto prekid terapije,

smanjen broj ili doza antihipertenzivnih lijekova ili
psihiki stres bili okidaki mehanizam za nastanak
hipertenzivne krize.

U osnovi hipertenzivne krize sa patofiziolokog

stanovita uvijek se nalazi poremeaj autoregulacije

sistemske cirkulacije.

Klasifikacija
Hipertenzivna kriza PRVOG reda hitnosti
(hypertensive emergencies):

Podrazumijeva one skokove vrijednosti

KP>180/120mmHg u ijoj se osnovi nalazi maligna ili
akcelerirajua hipertenzija.
Ovaj stadijum karakterie podatak da u njemu
bolesnici esto imaju navedene granine vrijednosti
za hipertenzivnu krizu, uz konstantno oteivanje

organa (renovaskularne ili endokrina , gestacijska,

hipertenzivna retinopatija).

 Kako oba "oblika" hipertenzije imaju i

oteenje ciljnih organa (maligna

nefroskleroza, akutna bubrena
insuficijencija) danas se maligna i
akcelerirajua hipertenzija smatraju jednim
oblikom teke hipertenzije (stadijum 3 po
preporukama ESC i stadijum 2 po
preporukama AHA/ACC).

Hipertenzivna kriza DRUGOG reda hitnosti

(hypertensive urgencies)
Podrazumijeva poviene vrijednosti krvnog pritiska

iznad istih vrijednosti kao i kod I reda hitnosti

(KP>180/120mmHg).

Ponekad se naziva i asimptomatskom iako mnogo

ve i broj bolesnika ima simptome u vidu zujanja u

uima, glavobolje, epistakse ili anginoznih bolova.

Kod ovog oblika hipertenzivne krize obino nema

znakove oteenja ciljnih organa a kratkoroni

kardiovaskularni i cerebrovaskularni rizik je manji u
odnosu na hipertenzivnu krizu I reda hitnosti.

Klinike manifestacije
Cerebrovaskularne (neuroloke): intracerebralno krvaranje

subarahnoidalno krvarenje, infarkt mozga, hipertenzivna

encefalopatija ,
Kardiovaskularne: akutna diskecija aorte, akutni edem plua,
akutni koronarni sindrom,
Renalne: akutni glomerulonefritis, renalne
krize ( sistemske kolagene bolesti), posttransplantaciona
hipertenzija,
Eksces cirkuliuih kateholamina: feohromocitom, primjena
simpatomimetskih lijekova (ili kokain), rebound hipertenzija
posle naglog prekida antihipertenzivnih lijekova,
Eklampsija ,
Teke opekotine,
Teka epistaksa .

Pristup bolesniku sa hipertenzivnom

krizom
prepoznati i potvrditi hipertenzivnu

krizu (teku hipertenziju),

procijeniti stanje svijesti,
procijeniti hemodinamsko stanje,
uraditi standardni EKG sa 12 odovoda,
zapoeti medikamentnu terapiju,
za snienje vrijednosti KP obino su
potrebna bar 2 lijeka (monoterapija
nije dovoljna),
vrijednosti KP obarati postepeno (u
periodu od 3-6 sati), nikad naglo.

 Ciljna vrijednost KP za 3-6 h je 160/110mmHg za II

red hitnosti,

DP =100-105mmHg za I red hitnosti (inicijalno

smanjenje ne vee 25% u odnosu na baznu vrijednost),

u primarnoj zatiti zapoeti i zavriti lijeenje
asimptomatskih oblika,

II red hitnosti (asimptomatski) se lijei

prvenstveno peroralnim lijekovima, I red hitnosti
skoro iskljuivo parenteralnim lijekovima,

I red hitnosti u primarnoj zdravstevenoj zatiti

posle zapoete terapije odmah uputiti uz adekvatan

transport i pratnju u odgovarajuu ustanovu ,

Uz bolesnika poslati potpunu dokumentaciju

(anamneza, status, koje lijekove i u kojoj dozi je

primio).

Lijeenje HT krize II stepena

hitnosti
Algoritam lijeenja HT krize drugog stepena je sledei:

Obezbijediti pacijentu odvojenu i tihu sobu uz

nadzor sestre
Pacijent sve vrijeme u leeem poloaju
Krvni pritisak kontrolisati na 30 minuta
Ordinirati 1-2,5mg lorazepama sublingvalno
Furosemid 20mg (1/2tbl) per os ili 20mg (1amp) iv
Kaptopril 12,5mg sublingvalno do doze od 75mg u
razmacima od l sata (najee po 25mg u jednoj
dozi)

 Po postizanju ciljnih vrIJednosti krvnog pritiska kako kod

hipertenzivne krize I reda hitnosti, tako i II reda hitnosti,

ako ne postoje drugi razlozi za hospitalizaciju, bolesnika
treba uputiti na kuno lIJeenje uz pojaanu
antihipertenzivnu peroralnu terapiju (prema procJeni
lJekara) i
Redovne kardioloke kontrole. Kontrole kod I reda

hitnosti treba da su na 7 dana, ili ee, dok kod II reda

hitnosti rjee.
Neophodno je naglasiti da pored redovnih kontrola treba

uraditi i ona ispitivanja koja do tada nisu uraena.

Komplikacije
esta komplikacija akutne hipertenzije je

modano krvarenje.
Hronina hipertenzija se ispoljava
promjenama na krvnim sudovima razliitih
organa, a najee komplikacije su:
hronina bubrena insuficijencija,
stvaranje aneurizmi modanih arterija ili
trajno sljepilo.

Komplikacije hipertenzije

 Sumnja na cerebrovaskularne komplikacije zahtijeva

trenutnu saradnju sa neurologom.

U brzoj procjeni neophodno je znati da prva tri uzroka (

hemoragija ili CVI) hipertenzivne krize poinju akutno uz

postojanje fokalnih neurolokih ispada.
Hipertenzivna encefalopatija iako nastaje akutno ipak

ima sporiji, skoro podmukao tok praen glavoboljom,

mukom, gaenjem, povraanjem, psihomotornim
nemirom, mentalnom konfuzijom, grevima ili komom.
Nastaje kao posledica edema mozga.

Zdravstvena njega za oboljele od

hipertenzije

Prepoznavanje znaka od strane sestre:

- dispnea pri naporu,
- krvarenje iz nosa,
- razdraljivost,
- promjena boje koe.
Prepoznavanje simptoma za hipertenziju:
- nesanica ,
- vrtoglavica i omaglica,
- smetnje vida,
- stenokardini bol,
- palpitacija,
- zujanje u uima.

Sestra kod hipertenzivne krize identifikuje sledee znake i

simptome:

nagli porast TA (200/100 mmHG stuba),

stenokardija (prekordijalni bol),
znojenje,
povraanje,
glavobolja i vrtoglavica,
dezorijentisanost i uznemirenost ,
palpitacije,
parestezije,
smetnje u vidnom polju (omaglica),
edem plua,
zujanje u uima,
crvenilo ili bljedilo koe lica.

 Opte mjere:

izbjegavati fiziki i psihiki napor (stres)

umjerena etnja (svakodnevna),
dovoljan odmor,
4. kontrola TT
pravilna ishrana umjerena ishrana 5 6 obroka (dijeta, voe i
povre u ishrani, unos soli 3 do 5 gr., smanjiti kafu i aj),
redovna terapija,
kontrola TA i opta zdravstvena kontrola,
ivot bez rizikofaktora (duvan, alkohol),
kontrola eera u krvi,
oprez pri upotrebi kontraceptivnih i hormonskih preparata,
pjeaenje, smijeh, bavljenje poslom koji osoba voli.

ZAKLJUAK
Lijeenje hipertenzivne krize I reda hitnosti treba

uvijek obaviti u ustanovama sekundarne ili tercijarne

zdravstvene zatite. Lijeenje se sprovodi skoro
iskljuivo parenteralnim lijekovima.
Lijeenje hipertenzivne krize II reda hitnosti treba
sprovesti u ustanovama primarne zdravstvene
zatite, primarno se koriste peroralni lijekovi.
Ciljne vrijednosti krvnog pritiska treba postii
postepeno u periodu od 6 sati osim u sluaju akutne
disekcije aorte i akutnog edema plua.
Po postizanju ciljnih vrijednosti krvnog pritiska
bolesnici treba da nastave su pojaanom peroralnom
antiHT terapijom uz ee ljekarske kontrole.

Literatura
Vincelj, J. (1998). Odabrana poglavlja iz kardiovaskularnih bolesti.

Zagreb: kolska knjiga.

ustovi, F., Goldner, V., ike I. i sur. (1995). Klinika kardiologija.

Zagreb: Medicinska naklada.

Slike preuzete od Valentina ekari
http://www.cigota.rs/sites/default/files/Sinisadimkovic.pdf- web

stranica (28.12.2013).

HVALA NA PANJI