Ciąża pozamaciczna to ciąża, z której nie rodzi się dziecko. Jak powstaje?

Ciążą pozamaciczna (ektopowa) to ciąża nieprawidłowa, która powstaje na skutek zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej poza obrębem błony śluzowej jamy macicy. Może zagnieździć się w obrębie bańki lub cieśni jajowodu, w obrębie jajnika, jamy brzusznej, mięśnia macicy lub w obrębie szyjki macicy.

.

Szacuje się, że nawet jedna na sto ciąż, to ciąża pozamaciczna, czyli nieprawidłowo umiejscowiona. Zwykle, gdy kobieta zachodzi w ciążę, dochodzi do spotkania plemnika i komórki jajowej w jajowodach łączących jajniki z macicą. Komórka jajowa po zapłodnieniu przemieszcza się jajowodem do macicy i zagnieżdża w błonie śluzowej, gdzie rośnie i rozwija się.

Jednak w niektórych przypadkach, zapłodniona komórka jajowa zamiast przemieścić się do macicy i zagnieździć w błonie śluzowej, zagnieżdża się w jednym z jajników, w rogu macicy, w szyjce macicy, a nawet w brzuchu. Jednym słowem w miejscu ''nieprawidłowym''. Najczęściej komórka zostaje w jednym z jajowodów i się w nim zagnieżdża, czyli po prostu z jakiegoś powodu nie przemieszcza się dalej do macicy. Taka ciąża określana jest jako ''ciąża jajowodowa''.

Ciąży pozamacicznej nie można w żaden sposób przemieścić do wnętrza macicy. Rozpoznana ciąża pozamaciczna wymaga interwencji lekarskiej, nie rokuje bowiem urodzeniem dziecka.

Przyczyny występowania ciąży pozamacicznej (ektopowej)

Nie zawsze możliwe jest dojście do przyczyny powstania ciąży pozamacicznej. Jednak u mniej więcej połowy kobiet, u których wystąpiła ciąża ektopowa, obserwuje się następujące czynniki ryzyka:

• endometrioza;
• przebyte zabiegi lub operacje narządów rodnych;
• wkładka wewnątrzmaciczna;
• nałogowe palenie papierosów;
• ciąża po IVF (zapłodnienie pozaustrojowe, zapłodnienie in vitro).

Jajowód, choć ma strukturę rurki, usiany jest rzęskami, które popychają jajeczko w kierunku macicy. Jeśli z jakiegoś powodu rzęski nie są w stanie popchnąć jajeczka, to stoi ono w miejscu. O ile plemnik dzięki swojej witce jest w stanie sam dotrzeć do jajnika, to komórka jajowa po zapłodnieniu nie przedostanie się do macicy bez pomocy rzęsek. To właśnie w dysfunkcji rzęsek lekarze dopatrują się jednej z przyczyn ciąż pozamacicznych umiejscowionych w jajowodzie.

Na stan rzęsek i ich funkcję wpływ mają wszelkie stany zapalne (w tym endometrioza), które powodują zrosty wewnątrz jajowodu i mogą powodować przeszkodę dla zapłodnionego jaja (uszkodzenia i niedrożność jajowodów), które nie może swobodnie przedostać się do macicy. Na pracę rzęsek jajowodu wpływa również palenie papierosów, które zmniejsza ich ilość.

Każdy czynnik, który w jakikolwiek sposób utrudni zapłodnionej komórce swobodne przemieszczenie się jajowodem do macicy , może spowodować, że jajeczko zostanie w tym jajowodzie w momencie, gdy będzie już gotowe do zagnieżdżenia się.

:

• Może przestać się rozwijać i wchłaniać się powoli, jak przy wczesnym poronieniu. W takim przypadku ciąża ektopowa kończy się naturalnie i przeważnie nie ma potrzeby leczenia. Lekarz może stwierdzić, że była to ciąża pozamaciczna, czy też bardzo wczesne poronienie.
• Może nastąpić poronienie wewnątrz jajowodu, gdy ciąża nie jest w stanie dalej rosnąć w jego wnętrzu i z tego względu dochodzi do naturalnego obumarcia. Jajowód kurczy się i rozkurcza, by wypchnąć ciążę ektopową do macicy lub jamy brzusznej. Ciało kobiety wchłania tkanki ciążowe, ale w badaniu USG może być widoczna krew lub płyn w obrębie macicy. W tym przypadku może być konieczne przeprowadzenie dalszych badań, a nawet leczenie.
• Może nadal rosnąć i się rozwijać rozciągając cienkie ściany jajowodu, który może pęknąć. Taka sytuacja wymaga natychmiastowej interwencji lekarza.

Objawy ciąży pozamacicznej (ektopowej)

W niektórych przypadkach objawy mogą wcale nie być odczuwalne lub nie wywoływać podejrzeń, że mogło dojść do zagnieżdżenia się ciąży w nieodpowiednim miejscu. Objawy, gdy występują, pojawiają się zazwyczaj pomiędzy czwartym a dziesiątym tygodniem ciąży. Można zaobserwować jeden lub kilka objawów jednocześnie. Ich występowanie powinno skłonić do wizyty u lekarza ginekologa.

:

• ból w podbrzuszu, występujący czasami tylko po jednej stronie - może pojawić się nagle lub stopniowo narastać, zazwyczaj jest ciągły i dokuczliwy;
• ból promieniujący do barku - to ból pojawiający się w miejscu, gdzie bark łączy się z ręką. Występuje, gdy dochodzi do krwawienia do jamy brzusznej;
• nieregularne krwawienia z dróg rodnych - różni się od miesiączki, jest ciągłe i stosunkowo skąpe, trwa natomiast kilka tygodni. Może występować także pod postacią brązowej wydzieliny lub plamienia;
• brak miesiączki - wstrzymanie menstruacji może nasuwać podejrzenia o ciąży, zwłaszcza, gdy pojawiają się objawy ciążowe, taki jak mdłości i bolesność piersi;
• problemy z jelitami lub pęcherzem - może pojawić się dokuczliwa biegunka, wymioty i ból podczas wypróżniania lub oddawania moczu;
• zasłabnięcie i złe samopoczucie - mogą pojawić się zawroty głowy i oszołomienie. Niekiedy objawem ciąży pozamacicznej są omdlenia i wyjątkowo złe samopoczucie porównywalne z chorobą.

Jeśli zauważysz u siebie te lub inne niepokojące objawy, nawet gdy nie podejrzewasz, że jesteś w ciąży, zgłoś się niezwłocznie do lekarza ginekologa.

Rozpoznanie ciąży pozamacicznej (ektopowej)

Rozpoznanie ciąży pozamacicznej jest bardzo stresującym doświadczeniem. To dla wielu kobiet ogromny szok. Zarówno dla tych, które starały się o ciąży, jak i tych, które nie podejrzewały, że mogło dojść do zapłodnienia. Samo rozpoznanie nie zawsze jest łatwe. Zwłaszcza, gdy objawy przypominają zespół jelita drażliwego lub zapalenie wyrostka robaczkowego, a kobieta nie wierzy, że może być w ciąży. Zaleca się w pierwszej kolejności wykonanie testu ciążowego z krwi lub moczu i oznaczenie poziomu beta hCG.

Kolejnym krokiem jest wykonanie badania USG, które najlepiej obrazuje wczesną ciążę. W przypadku ciąży ektopowej obraz może wskazywać na ciążę, która rozwija się nieprawidłowo lub która obumarła. Badanie może także uwidocznić pustą jamę macicy, co może oznaczać stan po poronieniu samoistnym zupełnym.

Po 48 godzinach powtarza się natomiast test ciążowy z krwi, który mierzy poziom hormonu ciążowego beta hCG. We wczesnej, odpowiednio rozwijającej się ciąży poziom tego hormonu powinien podwajać się co 48 godzin. Jednak po poronieniu poziom hormonu spada gwałtownie, a w przypadku ciąży ektopowej rośnie bardzo powoli lub utrzymuje się na stałym poziomie.

Najbardziej inwazyjną metodą rozpoznawania ciąży ektopowej jest laparoskopia, czyli operacja przeprowadzania w znieczuleniu ogólnym. Polega na wprowadzeniu kamery do jamy brzusznej przez niewielkie nacięcia w powłokach ciała, dzięki czemu lekarz ma możliwość dokładnego obejrzenia jajowodów lub macicy. Jeśli w czasie zabiegu zostanie stwierdzona ciąża pozamaciczna, prawdopodobnie zostanie ona od razu zakończona.

Leczenie ciąży pozamacicznej (ektopowej)

Leczenie ciąży ektopowej odbywa się na kilku płaszczyznach. Natychmiastowa operacja konieczna jest w momencie, gdy występuje krwawienie do jamy brzusznej, które należy szybko zatrzymać. W wielu innych przypadkach bierze się jednak pod uwagę leczenie zachowawcze i farmakologiczne. 

LECZENIE ZACHOWAWCZE: to leczenie wyczekujące polegające na obserwacji. Leczenie zachowawcze stosuje się w przypadku kobiet, u których ciąża ektopowa nie stanowi zagrożenia dla zdrowia (nie istnieje możliwość pęknięcia jajowodu) i wszystko wskazuje na to, że może zakończyć się samoistnie.

Metodę stosuje się wyłącznie wtedy, gdy ciąża uwidoczniona w obrazie USG jest ciążą żywą, co ma zapobiec sytuacji, w której pękłby jajowód. Leczenie zachowawcze stosuje się także wtedy, gdy poziom beta hCG jest niski i stale spada, nigdy w przeciwnej sytuacji.

LECZENIE FARMAKOLOGICZNE: polega na podawaniu leków (np. Methotrexat), które hamują rozwój ciąży ektopowej i pozwalają na wchłonięcie powstałych tkanek z powrotem do organizmu. Jeśli leczenie powiedzie się, kobieta uniknie operacji. Po zastrzyku wykonywane jest regularne badanie krwi, które wskazuje poziom hormonu ciążowego. Hormony badane są do momentu, aż osiągną oczekiwany poziom, co może potrwać nawet kilka tygodni. U niektórych kobiet konieczne jest podanie kolejne dawki leku, a w skrajnych przypadkach dodatkowe przeprowadzenie operacji.

Leczenia farmakologicznego nie stosuje się, gdy kobieta znajduje się w złym stanie, ciąża jest duża, a poziom hormonów ciążowych wysoki oraz w przypadku, gdy kobieta z powodów medycznych nie może przyjąć leku.

LECZENIE OPERACYJNE: przeprowadzane jest zazwyczaj metodą laparoskopową w znieczuleniu ogólnym. Zabieg polega na nacięciu brzucha w 2-3 miejscach i wprowadzeniu laparoskopu z kamerą i narzędziami, za pomocą których można usunąć ciążę. W niektórych przypadkach konieczne jest usunięcie całego jajowodu, w którym zagnieździła się ciążą. Uważa się bowiem, że jajowód ten może już nie spełniać swojej funkcji, a może zwiększyć ryzyko rozwoju kolejnej ciąży pozamacicznej.

Leczenie operacyjne zaleca się w przypadkach, gdy kobieta znajduje się w złym stanie ogólnym (np. doszło do krwawienia wewnętrznego), ciąża ektopowa jest żywa i ciągle rośnie, poziom hormonów ciążowych jest wysoki, ciąża jest duża i grozi pęknięciem jajowodu, diagnoza jest niepewna i wymaga potwierdzenia.

Po zakończeniu ciąży pozamacicznej kobieta może potrzebować wsparcia i zrozumienia. Powrót do zdrowia trwa zazwyczaj szybciej i jest łatwiejszy niż powrót do równowagi emocjonalnej. Uczucie szoku, zawieszenia oraz straty i żalu dotyka wielu kobiet, które powinny w trudnym czasie uzyskać pomoc partnera lub rodziny.

Kolejna ciążą po ciąży pozamacicznej (ektopowej)

Po leczeniu ciąży pozamacicznej, nawet gdy usunięto jeden z jajowodów, kobieta nadal może starać się o dziecko. Jeśli dochodzi do jajeczkowania, to prawdopodobieństwo zajścia w kolejną ciążę się bardzo duże. Większość kobiet zachodzi w kolejną ciążę naturalnie.

Ryzyko wystąpienia kolejne ciąży ektopowej określa się jako 1 na 10 przypadków. Sytuacja może się zatem powtórzyć, ale wcale nie musi. Dużo zależy także od leczenia, jakiemu poddana była kobieta, jej ogólnego stanu zdrowia i stanu jajowodów lub jednego zachowanego jajowodu.

O dziecko po ciąży ektopowej można starać się dosyć szybko. Jeśli kobieta przeszła operację, lekarz zazwyczaj zaleca poczekać do pierwszej miesiączki. Po leczenie farmakologicznym najlepiej odczekać trzy miesiące, bo zmniejsza to ryzyko wystąpienia kolejnej nieprawidłowej ciąży.

Redakcja poleca

Tyłozgięcie i tyłopochylenie macicy: wszystko, co musisz o tym wiedzieć

Zespół policystycznych jajników może być przyczyną niepłodności. Na czym polega PCOS?

Źródło: gpsk.am.poznan.pl; czytelniamedyczna.pl; mamaginekolog.pl