De stad in 2017

DE STAD IN

76 PAGINA’S CULTUUR & UITTIPS

EDITIE 2017

10x Stadscafés

Hier is het altijd gezellig

12x architectuur

8x ’s-Hertogenbosch

2x terugblikken

De spannendste gebouwen van Nederland

Van chique worstenbroodjes tot culturele koekjesfabriek

Historische foto’s van Rotterdam en Utrecht

Ontdek de historische steden

van Nederland

3-daags Ontdek Nederland Arrangement: • • • • • •

1

Ontvangst met een welkomstdrankje 2 x overnachting 2 x uitgebreid ontbijtbuffet 1 x heerlijk 3-gangen diner op de dag van aankomst * Informatiepakketje van de omgeving inclusief fiets- en wandelroutes Gratis WiFi

2 3

*Bij Hotel Gilde is het arrangement exclusief een 3-gangen diner.

4

Dit arrangement is geldig t/m aankomst 31-08-2017 (m.u.v. feestdagen en evenementen) o.b.v. verblijf van twee personen op een standaard tweepersoonskamer. De prijs is exclusief tax and handling fee en eventuele weekendtoeslag bij verblijf op vrijdag- en/of zaterdagnacht.

Hotel-Restaurant De Eese-Giethoorn De Bult, Overijssel

Hotel Gilde ««« Deventer, Overijssel

««««

1

• • • •

2

Rondvaart door Giethoorn Nationaal Park Weerribben-Wieden Binnenzwembad, sauna en stoomcabine Culinair dineren in het sfeervolle restaurant

Hotel-Restaurant Leidschendam-Den Haag Leidschendam, Zuid-Holland

€109 P.P. ««««

• • • •

€85 P.P.

Hotel-Restaurant ’s-Hertogenbosch «««« ‘s-Hertogenbosch-Rosmalen, Noord-Brabant

4

3

• • • •

Prachtige stadstuinen rondom het hotel Midden in het centrum van Deventer Gezellig terras op de binnenplaats Sfeervolle lounge en café

Waai uit op het strand van Scheveningen Shoppen in Den Haag of Wassenaar Gezellige bar en knusse lounge Terras met uitzicht op prachtige waterpartijen

€119 P.P.

• • • •

Fiets- en wandeltochten door schitterende natuur Winkelen in het centrum van ’s-Hertogenbosch Royaal terras met uitzicht over Rosmalense Plas Heerlijk dineren in het gezellige restaurant

Meer informatie of reserveren? Ga naar www.fletcher.nl/historischesteden of bel 0347 - 750 430

€119 P.P.

voorwoord

Over historie gesproken… 03 Nederland barst ervan, historie. In onze

Over historisch gesproken: toen Amsterdam

de molenaar en de stadsbeiaardier

eeuwenoude steden en dorpen klinkt de

en Rotterdam nog dorpen waren, floreerde de

vertellen over hun eeuwenoude beroep.

echo van het verleden nog door in oude

handel met heel Europa vanuit de Hanzesteden

kernen met hun kerken, stadswallen of

langs de IJssel en de Zuiderzee. Aan de

Maar in dit magazine is het niet alleen lezen

verborgen hofjes. Toch heeft de tijd binnen

evenementenkalender van de negen

en mooie plaatjes kijken. Er zijn ook diverse

en buiten de oude stadsmuren niet

Hanzesteden te zien, floreert het nog steeds

leuke aanbiedingen te vinden. Je kunt zelfs

stilgestaan. Er zijn anno 2017 heel veel leuke

langs de IJssel en het IJsselmeer. Wat te

een ANWB fietsarrangement op de Veluwe

en gevarieerde dingen te doen voor jong en

denken van het chocoladefestival in Zutphen?

winnen t.w.v. € 270,-! Kijk snel op anwb.nl/

oud. Deze ANWB special ‘De stad in’ gaat je

En Rotterdam, dat is geen dorp gebleven. In

historische-steden.

vast en zeker op nieuwe ideeën brengen.

deze special een mooie reportage van

Zo kun je Bossche bollen halen bij bakkerij

Rotterdams transformatie van vissersneder-

Het is trouwens geen toeval dat juist de

zetting tot grootste havenstad van Europa.

ANWB deze special ‘De stad in’ uitgeeft. De

De Groot in ’s-Hertogenbosch (achteraan de

ANWB helpt niet alleen onderweg met de

rij aansluiten) of in die stad een film kijken in

En een compactere geschiedschrijving,

Wegenwacht, maar wil ook inspireren om op

de oude koekjesfabriek. In Delft kun je zowel

namelijk van 1950 tot 1975, van Utrecht in

weg te gaan. Op onze website vind je

het prachtige praalgraf van Willem van Oranje

woord en beeld. Beelden gemaakt door

duizenden inspirerende tips voor je vrije tijd.

in de Nieuwe Kerk bezoeken, als hippe

amateurfotografen en opgeduikeld uit diverse

Kijk bijvoorbeeld eens op anwb.nl/dagje-stad.

zaakjes in slenterstraatjes in de gezellige

archieven. Compleet met een beroemde

Of op anwb.nl/landvananwb met ruim

binnenstad. Of pak de fiets, de stad uit, om

primeur van Utrecht: op tweede Pinksterdag

drieduizend uitjes. Maar eerst: lekker lezen in

de Delflandroute te ontdekken (anwb.nl/

1955 loopt het verkeer vast bij Oudenrijn, ’s

‘De stad in’.

delflandroute). Neem dan ook je ANWB

lands eerste file. Zonder de hele inhoud te

Fietspas mee, voor korting op een bakje

verklappen, toch nog een blast from the past

Bert Bosman

koffie met appeltaart.

(maar springlevend): drie ambachten. De smid,

Redacteur Vrije Tijd

inhoud 08

54 20 LEUKE

STRAAT

34

66 69

inhouddestadin

14

EROPUIT 08 ’s-Hertogenbosch

8 bourgondische tips

14 Dol op Delft!

57

Waan je in de Gouden Eeuw

23 Hanzesteden

Historisch & hip

Wereldhaven Rotterdam

Het begon met haring…

30 Proost!

De gezelligste stadscafés

32 Zeeuwse toppers

Veere, Middelburg & Vlissingen

05

34 Toekomstige klassiekers 12 gewaagde gebouwen

40 Geertruidenberg

HISTORIE

Vestingstad aan de Biesbosch

49 Niet verder vertellen...

28 In de voetsporen van Napoleon

8 verborgen hofjes

54 Barok & bruisend Dresden en Leipzig

66 Festivaltijd!

Zomeruitjes met korting

Op naar Den Helder...

49

42 Vergeten ambachten

De molenaar, smid & beiaardier vertellen

69 Utrecht 1950-1975 Van ‘stadsie’ tot stad

Colofon Deze ANWB Special De stad in 2017 is een uitgave van ANWB Crossmedia, Den Haag

Coördinator: Vincent Zuidema Hoofdredactie: Lieneke Roos Eindredactie: Claudia Feldmann Aan dit nummer werkten mee: Muriël van Bohemen, Bert Bosman, Jan Briek, Marc Erwich, Harmen de Jong,

Erika van Zinderen Bakker, met dank aan de medewerkers van de ANWB Kampioen Vormgeving: Colorscan BV, Den Haag Sales/ANWB Media Sales: Tim Corsmit (accountmanager) tcorsmit@ anwb.nl, tel. 06-53974569; Joyce van Scherpenseel (accountmanager) jvanscherpenseel@anwb.nl,

tel. 06-22986133; Iris Stolwijk (accountmanager) istolwijk@anwb.nl, tel. 06-10924160; Martin van der Meulen (accountmanager) mvdmeulen@anwb.nl, tel. 088-2697381

Productie: ANWB Media Support

Informatie: www.anwbmedia.nl Alle advertentieplaatsingen worden gesloten conform de Regelen voor het Advertentiewezen, gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland

© Copyright 2017 ANWB Media Het overnemen van welk deel ook van dit tijdschrift is slechts toegestaan met voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever Coverfoto: Shutterstock

Druk: Senefelder Misset Doetinchem

Mooi Gorinchem Beleef de vestingstad Gorinchem is een mooie oude vestingstad met een rijke historie. De eeuwenoude stadswallen, fraaie grachtenpanden, de de sfeervolle Lingehaven... alles ademt geschiedenis! Ook de speciale winkeltjes en gezellige terrassen maken een bezoek tot een feest. Nog meer ontdekken? Kijk op mooigorinchem.nl

mooigorinchem.nl

WATER, PLEZIERVAART EN TOERISTISCHE VEERPONTJES In vroeger tijden bracht de beroepsvaart levendigheid en welvaart in het waterrijke Gorinchem. Nu is de Lingehaven in de oude binnenstad een ideale pauzeplaats en uitvalsbasis voor de pleziervaart. Vanaf de 85 ligplaatsen wandel je zo de stad in of maak je een mooie vaartocht in de omgeving. Geen eigen boot? Met de regionale veerdienst Riveer verken je Gorinchem en de Vestingdriehoek comfortabel vanaf het water! Fietsers en wandelaars pikken een terrasje met uitzicht op de haven of nemen een frisse duik bij Strandje Buiten de Waterpoort.

LEKKER RELAXEN, LEUK SHOPPEN Op de gezellige terrassen in Gorinchem is het goed toeven! Na een sportieve fietstocht, een historische wandeling of een museumbezoek kun je neerstrijken op de Grote Markt, aan de Lingehaven of op de Varkensmarkt. Of je nu kiest voor een drankje, een stevige lunch of een heerlijk diner... dit is culinair genieten! Zelfs in de winter zijn er comfortabel verwarmde terrassen. Ga zeker ook even shoppen in al die bijzondere winkeltjes, bijvoorbeeld in de Arkelstraat of op de Langendijk, met veel mooie spulletjes en exclusieve lekkernijen!

WANDEL DOOR DE DALEMPOORT De Dalempoort (1597) is de enige overgebleven stadspoort van Gorinchem. Hier wandel je in de voetsporen van de vroegere bewoners onder de poort door, het voetpad op naar de rivier de Merwede. Op de stadswal zie je Korenmolen De Hoop in vol ornaat staan. Voor een complete stadsronde kun je met de AbelLife-app de Terug naar Toenwandeling downloaden, die begint en eindigt bij de VVV. Beleef de sfeer van weleer, met steegjes waar zwaar werd gesjouwd, de haven waar oude schepen aanmeerden en nog veel meer historische plekken.

DE MARTELAREN VAN GORCUM Een trieste moord op negentien geestelijken in 1572: dat verhaal is wereldwijd bekend! In het Gorcums Museum vind je een uitgebreide presentatie over de martelaren, naast een schat aan informatie over de rijke geschiedenis van Gorinchem. In de binnenstad begint die historie te leven als je langs ruim 200 rijksmonumenten wandelt, zoals het poortje waardoor Hugo de Groot de stad in kwam nadat hij in een boekenkist uit Slot Loevestein ontsnapte. Nog veel meer spannende verhalen ontdek je op mooigorinchem.nl of met de Mooi Gorinchem-app.

VESTINGWANDELING De stervormige Gorcumse stadswallen vormen samen met het pittoreske vestingstadje Woudrichem (jawel, van dokter Tinus), Fort Vuren en Slot Loevestein de Vestingdriehoek. Als onderdeel van de Hollandse Waterlinie vormden zij samen de verdedigingslinie tegen gevreesde vijanden uit het oosten. Het echte historische gevoel krijg je met de audiotour Rondwandeling Vesting Gorinchem (download de gratis app van izi.TRAVEL). Bij de VVV ligt ook de Vestingwandeling klaar, met informatie en plattegrond. De prachtige vergezichten vanaf de vestingwallen maken de beleving compleet. Dit is Gorinchem!

TEKST MARGOT EGGENHUIZEN FOTOGRAFIE MARLOES BOSCH

EIGEN ZINNIG

’s-Hertogenbosch

weekendjeweg

Een worstenbroodje met chique vulling, film kijken in een oude koekjesfabriek: in ’s-Hertogenbosch is alles nÊt even anders. Behalve de Bossche bol: die smaakt nog precies zoals-ie eruitziet!

09

’s-HertogenboscH in 8 tips Den Bosch? Nee, de inwoners geven de voorkeur aan ’s-Hertogenbosch. Klinkt veel mooier en dat past ook beter bij deze stad!

6. oeteldonK Trek je tijdens carnaval flink uitgedost door ’s-Hertogenbosch, dan sla je de plank een beetje mis. In het Oeteldonks Gemintemuzejum zie je het hele jaar door hoe het echte Bourgondische carnaval wordt gevierd en

1. Chique worstenbroodjes

Groot heeft een geolied systeem om

wat de officiële dresscode is: de boerenkiel,

Ze zijn uit nood geboren, vertelt Marloes van

honderden sjeklade-bollen gesmeerd over

maar wel de juiste!

Steen, eigenaresse van Boergondisch.

de toonbank te laten gaan.

(www.carnavalsmuseum.nl)

Tijdens carnaval zat ze klaar met erwten-

(www.bosschebollen.nl)

7. Culturele KoeKjesfabrieK

soep en honderden rookworsten van de huisslager van De Librije, maar haar

4. vughterstraat

Koekjes hebben in de Verkadefabriek

kraampje ging niet door. En wat bedenkt

De Vughterstraat barst van de cadeau-

plaatsgemaakt voor theater, film en horeca.

een Brabantse dan? Bourgondische

winkels, zoals Daily Poetry (www.daily-poe-

Ook andere oude fabriekspanden in de

worstenbroodjes! (www.bijboergondisch.nl)

try.nl) en Koekwaus – ‘mafketel’ in Brabants

buurt zijn weer open, nu als het knalroze

dialect – waar twee zussen mooie kleding,

Restaurant Van Aken (www.werkwarenhuis.

2. hart van de stad

accessoires en kaarten verkopen

nl/eten) en het Koudijs Kafé (www.

Statig staat de Sint-Jan al eeuwenlang in het

(www.koekwausdenbosch.nl).

koudijskafe.nl) met een terras aan de kade.

gaat de imposante basiliek op in het

5. Koffie met een extraatje

8. binnendieze & het bossChe broeK

feestgedruis eromheen, zoals tijdens het

Bij een kop koffie krijg je in ’s-Hertogen-

Tuffend in een bootje over de Binnendieze

Theaterfestival Boulevard (3 t/m 13

bosch vaak iets leuks, zoals katten knuffelen

krijg je de kans om ook ónder eeuwenoude

augustus, www.festivalboulevard.nl).

(www.kattenparadijsmispoes.nl), een beetje

overkluizingen te kijken, terwijl de schipper

groen om je heen (www.oerwouddenbosch.

uitpakt met verhalen. Vaar door Het

3. bossChe bol

nl), uitzicht op leuke woonaccessoires

Bossche Broek, een natuurgebied pal tegen

De rij voor de deur is bijna net zo fameus als

(www.robbies.nl) of een puntig terras tussen

de binnenstad aan, of neem daar plaats op

de Bossche bollen zelf, maar bakkerij De

twee oude straatjes (www.nomnom.nu).

een bankje-met-uitzicht.

hart van de stad. Een paar keer per jaar

ledenaanbieding

Bourgondisch ’s-Hertogenbosch

3-DAAGS FIETSARRANGEMENT VANAF € 119,- P.P. Musea, gezellige kroegjes, hippe designwinkels en natuurlijk de Bossche Bol. ’s-Hertogenbosch heeft veel te bieden en op de fiets zie je nog veel meer van de mooie omgeving.

10% NG KORTI WB N MET A AS FIETSP

11 Denk bijvoorbeeld aan de 4e etappe van het Marikenpad, een deel van de middeleeuwse route van Nijmegen naar

• 1x koffie met gebak of drankje met amuse bij aankomst (per persoon)

Antwerpen. Tip: rijd op de terugweg door Nationaal Park

• 1x driegangendiner (per persoon)

De Loonse en Drunense Duinen. Even genoeg van het

• gratis wifi

trappen? Maak dan een rondvaart over de Binnendieze

• gratis parkeren

en sluit af op een terras in De Uilenburg.

VVV:

WAAR SLAAP JE?

Markt 77

Je slaapt 2 nachten in het Van der Valk Hotel ’s-Hertogen-

www.

bosch - Vught. Een knus hotel met een goed restaurant.

bezoekden

De comfortabele kamers zijn uitgerust met een balkon of

bosch.nl.

terras, flatscreen tv, telefoon, bureau, kluisje, föhn en

EXTRA’S MET ANWB FIETSPAS • 10% korting op de reguliere prijzen • energiepakket voor onderweg (flesje water, candybar en handfruit) • late check-out (op basis van beschikbaarheid)

badkamer met bad, douche en toilet. Het hotel ligt op

GA JE MEE?

slechts 3 km van het centrum; er rijdt een bus en het hotel

Boeken op anwb.nl/denbosch of bel 088-269 02 69.

heeft voordelige taxideals.

Heb je een ANWB Fietspas, geef dit dan in het boekingsproces aan. De korting wordt dan automatisch verwerkt.

Ook leuk: het

WAT KRIJG JE?

Geen Fietspas maar wel interesse? Vraag ’m nu aan,

Jheronimus

• 2 nachten in Van der Valk Hotel ’s-Hertogenbosch - Vught

tijdelijk voor slechts € 20,- voor het eerste jaar. Meer

Bosch Art

• 2x ontbijtbuffet

info: anwb.nl/fietspas.

Center op het Jeroen Boschplein 2.

Exclusief toeristenbelasting (ca. € 2,50 p.p.p.n) en reserveringskosten à € 20,- per boeking. Dagelijkse aankomst mogelijk tot en met 31 oktober 2017.

Foto’s thoMas Ziegler stadt halle (saale)

Advertorial

De 7 trekpleisters van Halle

Geboortestad van Händel Er zijn op zijn minst 7 goede redenen om een bezoek te brengen aan de Duitse historische kunst- en cultuurstad Halle an der Saale, de geboorteplaats van Georg Friedrich Händel. Halle is centraal gelegen in het midden van

onderwijs wordt genoten.

de oudste broederschap van zoutwerkers

Duitsland, dicht bij de luchthaven Leipzig-

Uniek is bovendien de 3600 jaar oude

en Duitslands oudste chocoladefabriek

Halle. De ruim 1200 jaar oude plaats heeft

hemelschijf van Nebra die in het

heeft Halle zowel een zoute als een zoete

een prachtige oude stadskern met veel

archeologische museum van Halle te

traktatie voor bezoekers. Alle reden om een

leuke kroegjes, kerken, parken en

bewonderen is. De bronzen sterrenschijf,

bezoek te brengen aan deze bijzondere

schilderachtige plekjes langs de Saale. Halle

een vondst uit de bronstijd, lijkt een poging

plaats op nog geen vier uur rijden van de

is met zijn 238.000 inwoners bovendien de

om de zonne- en maankalender te

grens.

groenste stad van Duitsland: tweederde

harmoniseren en heeft de UNESCO-status

van het oppervlak bestaat uit parken en

‘Memory of the World’.

Meer info:

groenvoorzieningen.

Burg Giebichenstein en het Kunstmu-

Bureau voor toerisme Halle (Saale)

Driehonderd jaar geleden stichtte August

seum Moritzburg in Halle zijn respectieve-

Marktplatz 13 · Marktschlösschen

Hermann Francke hier een weeshuis met

lijk de oudste en de jongste burcht langs de

D-06108 Halle (Saale), Duitsland

school op de reformatorische grondslagen

Saale. In Halle zetelt ook de ruim 500 jaar

Tel. +49 (0)345-122 99 84

van Luther, waar in de Wunderkammer en

oude Martin-Luther-Universität

E-mail: touristinfo@stadtmarketing-halle.de

Kulissenbibliothek tot op de dag van

Halle-Wittenberg waar vele tradities nog

www.hallesaale.com

vandaag op een levendige manier van

steeds in stand worden gehouden. En met

Audiogids: www.hallesaale.com/audio

Maastricht Midweekend

Maastricht wordt niet voor niets de meest Europese stad van Nederland genoemd. Dat voel je, dat zie je en dat proef je! Het is een plek met een eigen energie en

aanbod dat vele extra’s en verrassende

een verrassende mix van culturen, talen en

activiteiten biedt. Kijk maar eens op

smaken. Je vindt er historische panden en

www.maastrichtmidweekend.nl.

hippe designwinkels, statige kerken en

hote l aanbieding

Midweekend Special NH Maastricht:

13

€ 99,- p.p.

(o.b.v. 2 personen en beschikbaarheid) • 2x overnachting in comfortabele tweepersoonskamer • 2x uitgebreid ontbijtbuffet

ten vol smaaksensaties en terrassen vol

Hotelaanbieding NH Maastricht

gezelligheid. Bruisende festivals en

Speciaal voor de lezers van deze special

spraakmakende exposities. Weidse pleinen

biedt NH Maastricht een Midweekend

en uitgestrekte wijngaarden. Dat alles maakt

arrangement aan. NH Maastricht is ideaal

• Late check-out 12:00 uur

van Maastricht een geliefde bestemming.

gelegen aan de rand van het centrum en

• Gratis upgrade (indien beschikbaar)

Wil je de typisch Maastrichtse sfeer

goed bereikbaar per auto, trein en bus. Het

• Gratis Maastricht Midweekend pas

ontdekken? Boek dan eens een Maastricht

hotel beschikt over 275 luxe ingerichte

(kijk voor alle voordelen op

Midweekend; van zondag tot en met

kamers, een bar en een restaurant waar

maastrichtmidweekend.nl)

donderdag voelt alles net een beetje anders

culinaire heerlijkheden worden geserveerd.

in de stad. Meer rust en ruimte, maar toch

In de healthclub kun je intensief sporten of

Boek via nhmaastricht@nh-hotels.com

hip en happening. En: extra service en

juist heerlijk tot rust komen in de sauna, het

o.v.v. Maastricht Midweekend arrangement.

persoonlijke aandacht.

bubbelbad of het Turks stoombad (tegen

Dit alles is verpakt in een speciaal (hotel)

betaling).

avontuurlijke grotten. Maar ook menukaar-

• 2 toegangskaarten voor Museum aan het Vrijthof • 1x koffie/thee en vlaai in NH Maastricht voor 2 personen

TeksT Delft Marketing FoTo’s Marloes Bosch, Delft Marketing

Dol op Delft!

sta d inbeeld

Romantische grachten, een gezellige binnenstad met prachtige, eeuwenoude gebouwen en slenterstraatjes met eigentijdse en hippe zaakjes. Op Delft zou je op slag verliefd kunnen worden!

15

Delft is de stad van Willem van Oranje,

meter van de onlangs gerenoveerde Nieuwe

Prinsenhof

Johannes Vermeer en Delfts Blauw. Een

Kerk ligt de Oude Kerk; door Delftenaren

Op een steenworp afstand van de Oude

stad met een rijk, historisch verleden waar

ook wel de ‘Scheve Jan’ genoemd

Kerk vind je Museum Prinsenhof Delft, het

je je slenterend langs de eeuwenoude

vanwege de markante scheve toren. Beide

voormalig woonhuis van Willem van Oranje

grachten in de Gouden Eeuw waant.

kerken hebben nationale allure door de

en de plek waar hij op 10 juli 1584 werd

Ontdek in Delft het verhaal van Willem van

graven van Hollandse beroemdheden. Zo

doodgeschoten. Hier legde hij de basis voor

Oranje en het leven van Vermeer en zie hoe

bevinden zich in de Nieuwe Kerk de

het Nederland van nu. Het museum laat je

het wereldberoemde Delfts Blauw wordt

koninklijke grafkelders en het prachtige

op interactieve wijze de Nederlandse

gemaakt.

praalgraf van Willem van Oranje. In de Oude

geschiedenis beleven, waaronder die van

Kerk vind je grafstenen van Hollandse

het Delfts Blauw en het leven van Delftse

Scheve Jan

meesters, zeehelden en wetenschappers.

innovatieve meesters zoals Hugo de Groot

Van ver zie je al de bijna 110 meter hoge

Tijdens exposities in beide kerken word je

en Antoni van Leeuwenhoek. De expositie

spitse toren van de Nieuwe Kerk trots

meegenomen in verhalen over onder

‘Verboden porselein – Exclusief voor de

boven de stad uittorenen. Het beklimmen

anderen Willem van Oranje, Hugo de Groot,

keizer’ (t/m 9 juli) toont gerestaureerd Ming

van deze op één na hoogste kerktoren van

koningin Wilhelmina en het bijzondere

porselein dat nooit eerder buiten Azië te zien

ons land levert een prachtig uitzicht over de

verhaal rondom de bouw van de Nieuwe

is geweest. Ook wordt de connectie belicht

stad en omgeving op. Op een paar honderd

Kerk.

tussen Chinees porselein en Delfts Blauw.

>

Meisje met de parel

in diverse etalages technologische objecten

volgens eeuwenoude tradities met de hand

Het beroemdste meisje van Delft is natuurlijk

en mag een bezoek aan de hal van het

beschilderen. De collectie bevat diverse

het Meisje met de parel van de 17de-eeuwse

NS-station niet ontbreken. Behalve een

topstukken die iconisch zijn voor Delfts Blauw

meester van het licht: Johannes Vermeer. De

posterwand waar je het verhaal over de

en het merk Royal Delft, zoals de blauwwitte

schilder heeft zijn hele leven in Delft gewoond

ontdekking van de bacterie door Antoni van

tulpenvaas. T/m 15 juli is de tentoonstelling van

en gewerkt. In het Vermeer Centrum Delft

Leeuwenhoek kunt lezen, is er een

de collectie Tess van Zalinge x Royal Delft te

ontdek je alles over zijn leven, gezin en werk

wisselende tentoonstelling van grote objecten

en zijn al zijn werken (reproducties) op ware

uit de D-Dream Hall van de TU Delft. Dit is de

grootte te bewonderen. In het lichtatelier kun

plek waar studententeams technische en

je als bezoeker zelf ervaren hoe Vermeer het

innovatieve machines ontwikkelen. Via een

licht naar zijn hand zette en experimenteren

QR-code kom je meer te weten over de

met de camera obscura. En als je er toch

techniek achter de objecten, zoals over de

bent: bij de vaste tentoonstelling ‘De

wereldberoemde Nuna 5. Ben je met

liefdesboodschappen van Vermeer’ leer je de

kinderen in Delft? Bezoek dan het Science

– voor Vermeer kenmerkende – liefdessym-

Centre!

bolen in zijn schilderijen herkennen.

Dream Hall & Science Centre

Royal Delft Hoogwaardige technologie vind je ook bij Royal Delft; de enig overgebleven aardewerk-

Het leuke van Delft is dat oud en nieuw hand

fabriek uit de 17de eeuw, waar nog steeds

in hand gaan. Technologische objecten en

het wereldberoemde Delfts Blauw wordt

uitvindingen van de Technische Universiteit

gefabriceerd. Hier kun je zien en beleven hoe

Delft zijn in het straatbeeld zichtbaar. Zo zie je

meesterschilders aardewerkproducten

‘Oud en nieuw gaan hier hand in hand. De TU Delft naast 17de-eeuws aardewerk’

stadinbeeld

zien. De collectie, ook getoond op de Amsterdam Fashion Week, combineert op unieke wijze de ambachten van het Delfts blauw en kleding maken.

Slenterstraatjes

17 Overnachten in Delft Nog niet uitgekeken na een dagje Delft? Blijf slapen en boek een van deze fijne arrangementen.

Delft is ook hip en eigentijds. Langs de

In hotel de Emauspoort in hartje Delft

arrangement ontdekken. Je ontvangt een

grachten, in de gezellige slenterstraatjes en

overnacht je in een knusse hotelkamer of

stadsplattegrond met een wandelroute

op en rond de mooie pleinen struikel je over

de woonwagen van Pipo de Clown en

door de historische binnenstad én een

de hippe koffietentjes, knusse cafés en

Mammaloe. Voor € 59,50 p.p. (incl. ontbijt)

ticket naar keuze: voor de Oude & Nieuwe

trendy restaurants. Bij Pleck aan de

word je verwelkomd met gratis koffie/thee,

Kerk, een tour met de rondvaartboot of

Voldersgracht 17A kun je lunchen en

een ‘Emauspoort’-rugzakje boordevol

een bezoek aan Royal Delft. Je geniet van

shoppen tegelijk. Bij ’t Postkantoor

handige tips, kortingsbonnen, lekkers en

twee overnachtingen in een comfort-kamer

(Hippolytusbuurt 44) is het heerlijk toeven op

gratis toegang tot het Vermeer Centrum

vanaf € 46,50 per persoon/per nacht (incl.

het mooie terras. De Ark van Delft op het

Delft. Dit arrangement is geldig tot februari

ontbijt). Dit arrangement is in de maanden

Bastiaansplein serveert lekkere biologische

2018. Vermeld bij de reservering: ‘Hallo

juni, juli en augustus 2017 te boeken. Meer

hamburgers. Al met al is één dag Delft echt

Delft’. Meer info: www.emauspoort.nl,

info: www.hoteldelftcentre.nl of 015-

te kort. De stad leent zich bij uitstek voor een

015-2190219.

2122125. Voor beide hotels geldt een

citytrip van een paar dagen. Want dankzij de

toeristenbelasting van € 2,90 p.p.p.n.

centrale ligging en goede bereikbaarheid

In het moderne Hampshire Hotel-Delft

kun je vanuit Delft ook de omgeving

Centre (5 minuten loopafstand van de

Nieuwsgierig naar Delft?

ontdekken en heerlijk fietsen en wandelen

Markt) kun je Delft tijdens een driedaags

Kijk snel op www.delft.com.

in het groen.

Fietsen rond Delft Niet alleen het historische centrum van Delft is een bezienswaardigheid, ook de omgeving eromheen is beslist een fietstocht waard. Zoals deze ANWB-route dwars door het ‘kleine groene hart’. OP MEER L/ .N B ANW AS P S T IE F

DELFLANDROUTE (26 KILOMETER)

KORTING OP KOFFIE EN APPELTAART!

Ze noemen Midden-Delfland wel het ‘kleine groene

(neem je Fietspas mee naar deze ANWB Gastvrijpunten)

hart’. Het is een beschermde groene enclave in de

• ROYAL DELFT

Randstad tussen de Glazen Stad van het

Ook wanneer je het bijbehorende museum niet bezoekt, is de brasserie

Westland en Delft, Rotterdam en Schiedam. En

een aangename stop voor een ovenvers broodje, quiche of kopje koffie.

tijdens deze route realiseer je je dat dit veenweide-

www.royaldelft.com. Voordeel: 15% korting op koffie met appeltaart

gebied met zijn sloten vol kwakende kikkers, wilgen en monumentale boerderijen een kostbaar

op vertoon van je Fietspas. • PAVILJOEN ’T MIDDELPUNT, SCHIPLUIDEN

kleinood is. Vrijwel overal is vanuit een ooghoek

Prachtig gelegen op het water van de Vlaardingsevaart, vlak bij de

een spoorbaan, een autoweg of oprukkende

oude dorpskern van Schipluiden. Een prima plek om

hoogbouw te zien. Het is het laatste stukje

je fietstocht door het Midden-Delfland even te

oer-Hollands landschap tussen de Rotterdamse

onderbreken voor een lekkere versnapering.

en Haagse bebouwing. Download de route op

www.paviljoenschipluiden.nl. Voordeel: 15%

anwb.nl/delflandroute.

korting op koffie met appeltaart.

Nördlingen

in het hart van de Romantische Strasse en de meteorietkrater Ries, kent nog een middeleeuws stadsbeeld met een stadsmuur met poorten die bijna volledig zijn behouden en rondom begaanbaar zijn. De enige in zijn soort in Duitsland. Het historische stadsbeeld wordt gedomineerd door het symbool van de stad, de laatgotische hallenkerk St.-Georg met de 90 m hoge klokkentoren ‚Daniel‘, die 365 dagen per jaar kan worden beklommen. www.noerdlingen.de TOURIST INFORMATION tourist-information@noerdlingen.de

de straat

De trots van een stad

TEKST STEPHANIE PANDEr ILLUSTRATIE STEFAN DE GrOOT

m aat in Haarle Warmoesstr

Amsterdam heeft de ‘9 straatjes’, maar Haarlem is trots op

klinkers en kinderkopjes. In de stoepen bij de entree van de

haar ‘Gouden Straatjes’. De naam verwijst naar de Gouden

winkels zijn afbeeldingen in de bestrating te zien die verwijzen naar

Eeuw waarin Haarlem een belangrijke handelsstad was.

de winkels die er vroeger zaten. Zo duidt een schaar op een

Veel ambachtslieden hadden hun winkels in de smalle

kleermaker, de weegschaal staat symbool voor een kruidenier en

straten rondom de Grote Kerk. Een van de mooiste en

het anker halverwege de straat verwijst naar de touwslagerij die

oudste is de Warmoesstraat met in het verlengde de

hier ooit zat. Meteen op nummer 3 zit Friethuis Vlaminck waar

Schagchelstraat.

grote zakken aardappels aan de gevel hangen en de friet dagelijks vers gesneden wordt. En jazeker, ook dubbel gebakken! Voor een

Komende vanaf de Grote Markt passeer je eerst de Sint-Bavokerk,

zittende lunch vind je schuin aan de overkant op nummer 18

de grootste kerk van Haarlem. Een blikvanger zijn de winkeltjes

eetlokaal Jacobus Pieck, een begrip in Haarlem en beroemd

gevestigd in de huisjes die tegen de kerk aangebouwd zijn. Een

om de clubsandwich. Wie wil snuffelen tussen de boeken kan

van die winkeltjes is CinQ, waar je prachtig Japans aardewerk

terecht bij buurman A. Vernout (nummer 10). De winkel voelt een

kunt kopen. Vanuit de Lepelstraat loop je zo de Warmoesstraat in.

beetje als een boeken-antiquariaat, maar er staan ook veel nieuwe

Als je de straat inloopt, vergeet dan niet om ook naar de grond te

boeken op de planken waaronder een grote selectie over de

kijken. De Warmoesstraat heeft een prachtige bestrating van

historie van Haarlem.

leukestad

21

De Warmoesstraat wordt ook wel het modestraatje genoemd

weer samen uitkomen. Wat de Schagchelstraat zo leuk maakt, is

vanwege de mooie boetieks die er zijn gevestigd. Mannen kunnen

dat de ambachtelijke, ouderwetse winkels zoals lijstenmaker

terecht bij The Wardrobe op nummer 14 en vlak voor je de

Mark Keppel (nummer 5), Edelsmid Mens (nummer 36) en

Anegang inloopt, zit een boetiek van het exclusieve kousenmerk

prentenwinkel La Coquille (nummer 10) afgewisseld worden

Wolford. Voor keukenspullen en culinaire cadeaus is er De

door eigentijdse conceptstores als Id Store (nummer 7), waar je

Huismus op nummer 15. Vergeet niet langs te gaan bij Ottoma-

allerlei designspulletjes kunt kopen om je interieur mee op te

nia (nummer 22). Een heerlijke winkel waarvoor men ook van

pimpen. Ook leuk: sieradenatelier Ma Perle (nummer 11) waar

buiten de stad naar Haarlem komt. Ze verkopen er prachtige

je bijzondere armbandjes, oorbellen en kettingen naar eigen

hamam-doeken, sieraden, handgemaakt aardewerk uit Turkije en

ontwerp kunt laten maken.

kussens gemaakt van Syrische zijde en damast.

Sluit je middag shoppen af met koffie en homemade taart bij

Voor je de Schagchelstraat inloopt, kun je nog even een bezoekje

Brownies & Downies, een bijzonder lunchcafé waar je wordt

brengen aan Voetiek Stemm, een ouderwetse kousen- en

bediend door medewerkers met een verstandelijke beperking.

sokkenwinkel. De vriendelijke eigenaresse kent als geen ander ‘het mysterie van de verdwenen sok’ en verkoopt een handige knijper waarmee je sokken samen in de wasmachine gaan en er dus ook

Kijk voor meer leuke tips op anwb.nl/dagje-haarlem.

GRONINGEN

HISTORISCHE STAD MET EEN JONG HART

Boek je stedentrip op citytrip.groningen.nl

MGRO adv ANWB Special 180x112mm v02.indd 1

26-04-17 12:19

Het historisch profiel van Tiel Wist u dat Tiel één van de oudste steden van Nederland is? De Tiel staat voor het eerst genoemd in het wandeling jaar 855, als ‘Dioli’. Het lijkt erop dat Dioli ‘Tiel van toen is begonnen als een klein boerendorp, tussen het groen’ rond de (houten) Sint Maartenskerk. brengt u langs monumentale hoogtepunten

Wist u dat Tiel rond het jaar 1000 belaagd werd door de Vikingen? Voor de opkomst van de Hanzesteden en VOC was Tiel een internationaal belangrijke handelsstad. In de jaren tussen 1006-1009 plunderen de Vikingen Tiel regelmatig. Bij een opgraving in de binnenstad zijn stukken van een Vikingschip teruggevonden. Wist u dat Tiel een eigen munt had? Deze Tielse munten zijn zelfs tot ver in Rusland en Scandinavië teruggevonden.

Wist u dat de stad tijdens WOII zeer zwaar beschadigd is? De Duitse bezetting heeft veel sporen Doe de nagelaten in de stad. Tiel was vanaf wederopbouw1944 frontstad en is zwaar beschoten. wandeling of Na de oorlog is de stad herbouwd. de stolpersteineroute Daarom heeft Tiel een zeer rijke wederopbouwarchitectuur.

Wist u dat Tiel een Hanzestad is? Tiel was een handelsstad van Europees formaat. De stad was een havenstad en pleisterplaats tussen Keulen en Londen. Later sluit Tiel zich aan bij het belangrijke handelsverbond de Hanze. Wist u dat Tiel prachtige parken en grachten heeft en een tuin van Zocher? Tiel heeft vele verborgen en unieke plekken. Een bezoek aan de Ambtmanstuin mag niet ontbreken. Wist u dat unieke archeologische vondsten zijn gedaan bij Medel? De spectaculairste vondsten tot nu toe zijn een bronzen potje en een standbeeld van de god Jupiter. Wij zien u graag in Tiel, Fruitstad aan de Waal! Voor meer toeristische informatie en routes: www.uitintiel.nl

Van 11 oktober 2017 tot en met 8 januari 2018 zijn deze topvondsten te bewonderen in het Flipje en Streekmuseum aan het Plein 48 te Tiel www.streekmuseumtiel.nl

ha nze steden

HanZe

StedeN

Hanzesteden Laat je inspireren!

Habeant hansam suam* Nee, Latijn spreken we niet meer in de Hanzesteden. De tijd is bij ons niet stil blijven staan. Gotische trapgevels hebben we wel. Net als oude pakhuizen, rijke koopmanspanden, historische havens en scheepswerven. Kerkspitsen en stadspoorten torenen trots boven onze kades uit. Was het gisteren dat onze schepen handel dreven met heel Europa? Of was dat rond 1250? Rotterdam en Amsterdam waren nog dorpen, het economisch hart van Nederland klopte aan de IJssel en de Zuiderzee. Onze steden waren lid van de Hanze, een machtige handelsunie die Europa verenigde, van Rusland tot Portugal. De tijden zijn veranderd. De handel van vroeger heeft zich verplaatst naar de terrasjes, restaurants, charmehotels, winkels, ambachtslieden, musea en monumenten. Daar kan de bezoeker nu eigenhandig een Hanze komen sluiten. Want dat betekent onze Latijnse lijfspreuk: ‘Laten we gouden zaken doen.’ Geniet met volle teugen van ons mooie verleden. Steden die blinken van trots en daarom de rijke Hanzehistorie met liefde hebben omarmd. Deal? Vroeger bezegelden we onze overeenkomsten met oorkondes en handdrukken. Zo plechtig doen we het niet meer; een warme glimlach krijg je er zeker bij. *Laten we een Hanze sluiten

Zwolle – Deventer – Kampen – Harderwijk – Elburg – Hasselt – Zutphen – Hattem - Doesburg

23

Historisch & hip Evenementenkalender 9 – 10 jun.

Aaltjesdagen - Harderwijk

15 - 18 jun.

Internationale Hanzedagen Kampen

14 jun. – 24 aug.

IJsselbiënnale - Van Doesburg tot Kampen

24 jun.

De Langste Dag - Hattem

7 - 9 jul.

Deventer op Stelten - Deventer

27 – 30 jul.

Hassailt - Hasselt

6 aug.

FOTO MARIJKE RIPKE

FOTO INGEBORG LUKKIEN

Deventer Boekenmarkt - Deventer

Negen steden, negen verhalen

31 aug. – 3 sep.

Stadsfestival - Zwolle

7 – 9 sep.

Botterdagen - Elburg

23 – 24 sep.

Doesburgse Kadedagen - Doesburg

24 sep.

Chocoladefestival Zutphen

Negen Hanzesteden in Gelderland en Overijssel liggen op een steenworp afstand van elkaar. Ervaar de dynamiek en gezellige drukte in steden als Zwolle en Deventer, met grote publiekstrekkers en topevenementen. Of zoek juist de rust en ruimte in en rondom cultuurhistorie ook vandaag nog het stadsbeeld bepaalt. Kom lekker eten in de culinaire Hanzestad Harderwijk, of ga shoppen in de eigenzinnige winkelstad Zutphen. Wil je kennismaken met alle Hanzesteden in één dag? Kom dan van 15 tot en met 18 juni naar de Internationale Hanzedagen in Kampen, een vierdaags evenement vol Hanzesfeer. Bekijk het programma op hanze2017.nl.

FOTO MARIJKE RIPKE

charmante Hanzestadjes als Elburg, Hasselt, Hattem en Doesburg, waar de rijke

Een dagje Hanzestad Elke Hanzestad heeft zijn eigen authentieke sfeer en charme. Ga shoppen in oude straatjes, met originele boetiekjes en hippe conceptstores. Snuif cultuur op bij monumentale panden en musea en luister naar de verhalen van vroeger, verteld door een bevlogen stadsgids. Liever zelf op pad? Download dan een historische stadswandeling via de Hanzesteden app. Kom daarna bij op een van de vele terrassen en blijf vooral gezellig een hapje eten. Je maakt de ervaring compleet met een overnachting

FOTO INGEBORG LUKKIEN

FOTO INGEBORG LUKKIEN

ha nze steden

25

in Hanzestijl; van een knus verblijf in een bed & breakfast onder de Zwolse Peperbus tot een kunstzinnige overnachting in

Wil jij een van de drie weekendjes weg winnen in een van de Hanzesteden? Ga naar anwb.nl/ hanzesteden.

FOTO RICHARD TENNEKES

Lucy in the Sky in Havenkwartier Deventer. The sky is the limit…

Kijk voor meer evenementen en mooie verhalen over de negen Hanzesteden op www.visithanzesteden.nl.

Hanzesteden op de Veluwe parels tussen water en bos

Hattem

Tip

Cultuurhistorische Hanzestad Het Middeleeuwse Hattem is niet één, maar drie musea rijk! Het pittoreske uiterlijk van het stadje trok begin 1900 veel kunstenaars aan. In het Voerman Museum zijn de werken van de befaamde IJsselschilder Jan Voerman te bewonderen. Ook Anton Pieck was gecharmeerd van Hattem. Geen wonder dat het Anton Pieck Museum er een plaatsje vond. En vergeet het leukste bakkerijmuseum van Nederland niet! Het biedt activiteiten voor jong en oud. De familievoorstellingen van bakker Fred staan garant voor een onvergetelijke dag. Hattem is een perfect startpunt voor wandelingen en fietstochten langs de uitgestrekte uiterwaarden van de IJssel en landgoederen en bossen van de Veluwe.

Tip

De langste dag van Hattem

Op zaterdag 24 juni kunnen bezoekers de hele dag genieten van spectaculaire aanbiedingen en leuke acties. In de winkelstraten zijn kraampjes waar men van alles kan kopen, er zijn gezellige muziek optredens en andere activiteiten. Ook dit jaar is weer het Hanze Shantykoren Festival!

Vestingdagen

Op een aantal woensdagen in de zomermaanden kan jong en oud zich weer prima vermaken binnen de stadsmuren van Elburg. Kleedjesmarkt, braderie, gratis concert in de Grote kerk, bottertochten en een rondrit met een paardentram. De Vestingdagen zijn op woensdag 19 en 26 juli en 2 en 9 augustus.

Elburg

Vissersstad Tot 1932 lag de vissersplaats Elburg aan de Zuiderzee. De oude houten schepen die nog in de haven liggen, de botters, houden de herinnering aan Elburgs visserijverleden levend. Via het Veluwemeer en het Drontermeer kunnen watersporters de haven bereiken, die net buiten de oude vesting ligt. Naast de vele musea in de oude binnenstad, het prachtige decor en de gezellige terrasjes staat Hanzestad Elburg bekend om haar rijke shopcultuur. Eenmaal de Vischpoort gepasseerd kunt u eigenlijk al niet meer terug. Heerlijk slenteren door de gezellige straatjes en geniet van onze schilderachtige Hanzestad waar geschiedenis en modern elkaar hebben omarmd.

Hattem

Elburg

Harderwijk

Harderwijk

Culinaire Hanzestad

Hanzestad Harderwijk was en is een bruisende stad. De handel van weleer heeft zich verplaatst naar gezellige winkels waar vele lekkernijen te krijgen zijn. Harderwijk is niet voor niets de culinaire Hanzestad, met zijn vele terrassen en toprestaurants, waarvan twee met Michelinster. Heerlijk genieten dus in een historisch decor. In het ‘100 jaar De Stijl’jaar 2017 organiseert het Stadsmuseum Harderwijk een overzichtstentoonstelling van Vilmos Huszár, een van de medeoprichters van kunstbeweging De Stijl. U kunt naar het gezellige stadsstrand, inclusief hippe strandtent! Tip

Aaltjesdagen

Aaltjesdagen is een jaarlijks, meerdaags festival in Harderwijk. Als opening van het gezellige toeristisch seizoen is er op vrijwel elke plek in de stad iets te beleven. Muziek, (water)sport, dans, braderie, botters, kunst en culinaire verrassingen. Aaltjesdagen zijn op 9 en 10 juni.

www.visithanzesteden.nl

Op de fiets over de Veluwe van Hanzestad naar Hanzestad Wie per fiets de Veluwe doorkruist, zal onder de indruk zijn van de veelzijdige natuur, de vele schitterende landhuizen, de akkers, de velden en de boerenbedrijven. U fietst van knooppunt naar knooppunt, en zo wordt u over de Veluwe geleid, van de ene naar de andere historische Hanzestad. Veel fietsplezier! Ga naar visithanzesteden.nl en download de gratis route

ha nze steden

Fietsen rond Deventer Salland en fietsen is een match made in heaven. Het eeuwenoude cultuurlandschap en de bruisende Hanzestad Deventer aan de IJssel lenen zich perfect voor een mooie tocht. Zoals deze ANWB-fietsroute.

27

LEBUÏNUSROUTE (26 KM)

GRATIS KOFFIE OF THEE!

Deze route is genoemd naar de Angelsaksische

(neem je Fietspas mee naar deze ANWB Gastvrijpunten)

prediker Lebuïnus, die in 775 een kerkje stichtte

• FLETCHERHOTEL GILDE, DEVENTER

OP MEER L/ .N B ANW RIJ V T S A G

op de plek waar nu de gotische Grote of

Moe van je fietstocht? Dan plak je er toch een nachtje aan vast! Dit hotel ligt

Lebuïnuskerk van Deventer staat. De plaats zelf

op een steenworp van de oude binnenstad van Deventer en is onderge-

noemde hij Daventre naar zijn eigen plaats van herkomst, Daventry, ten zuiden van Leicester. De

bracht in een prachtig monumentaal pand. www.hotelgilde.nl. • BROOD- EN BANKETBAKKERIJ VAN RIJSSEN, WESEPE

route gaat verder naar het Sallandse achterland

Ligt wel een stukje van de route af, dus extra kilometers, maar dan heb je wél

en het 19de-eeuwse Overijsselsch Kanaal. Dit

een excuus om je aan een hemels taartje te vergrijpen. Voordeel: tweede kop

kanaal, met zijn ophaalbruggen en bijbehorende brugwachterswoningen, is een markant element

koffie of thee gratis. • ETEN BIJ PA EN MA, SCHALKHAAR

in het oude hoevelandschap van Midden-Salland

Tussen de landerijen van Deventer ligt een voormalige

en een broedplaats voor vele vogelsoorten.

boerenstal met glazen serre en zonnig terras. Een fijne plek

Download de route op:

om je fietstocht af te sluiten. www.etenbijpaenma.nl.

anwb.nl/lebuinusroute.

Voordeel: tweede kop koffie of thee gratis.

Foto: Pieter de Vries

In de voetsporen vanop napoleon naar Den Helder...

FoTo: BeRTil VAN BeeK

FoTo: BeRTil VAN BeeK

FoTo: BeRTil VAN BeeK

stadinbeeld

Den Helder heeft een uitzonderlijke ligging, met aan drie kanten zee. Het is een energieke stad met een actief, maritiem en cultuurhistorisch aanbod. Bij de indrukwekkende Stelling Den Helder vind je bijzondere forten die nog gebouwd zijn door Napoleon.

29

Napoleon zag in Den Helder een strategische plek voor de vestiging

KanoĂŤn

van de marinevloot en liet de oude Rijkswerf Willemsoord en diverse

Tijdens een route van 6 kilometer ontdek je de Stelling Den Helder vanaf

forten bouwen als onderdeel van de verdedigingslinie rondom de stad.

het water. De route voert je langs een aantal van de forten en langs de

Napoleonroute Je kunt een wandelroute van 11 kilometer lopen langs bouwwerken uit

oude Rijkswerf Willemsoord. Je vindt de route op www.denhelderkustdezee.nl.

de tijd van Napoleon, Nederlandse verdedigingswerken en Duitse

Fort Westoever

bunkers uit de Tweede Wereldoorlog. De route is verkrijgbaar bij het

Bij Fort Westoever kun je genieten van een restaurant, bierbrouwerij en

toeristisch infocentrum op Willemsoord waar ook gezellige restaurantjes

natuurlijk het fort zelf. Vanaf hier kun je met een fluisterbootje Den

te vinden zijn. De tocht gaat langs een aantal forten, waaronder Fort

Helder en haar historie verder ontdekken. www.fortwestoever.nl.

Kijkduin. Ze hebben er verschillende rondleidingen en een groot Noordzee-aquarium met een tunnel waar je doorheen kunt lopen. Fort

Beeldenfort

Dirksz Admiraal ligt prachtig in de natuur. Het fort dankt zijn naam aan

Deze ruim honderd jaar oude opslag is een schatkamer vol kunst, waar

Cornelis Jansz Dirkszoon, oud-burgemeester van Monnickendam in de

de beelden klaar staan om bezoekers hun verhaal te vertellen. Meer

16de eeuw en admiraal bij de watergeuzen die Holland verdedigden

info: www.beeldenfort.nl.

tegen diverse vijanden. Je kunt er nog veel oorspronkelijke onderdelen van het fort bekijken.

Meer informatie: www.denhelderkustdezee.nl, 0223-616100.

10x TeksT Erika van ZindErEn BakkEr

gezelligste stadscafĂŠs en dorpskroegen!

sta ds cafés

Wat is een stad of dorp zonder goede kroeg? Wij zetten de gezelligste cafés voor je op een rij. Hier kun je terecht voor een verfrissend biertje, een koffie met een huisgemaakte punt appeltaart of een goed bord eten. 1. Klif 23

een buitenbar en een grote speeltuin.

het café. Of speel samen een spel uit de

Binnen de gezelligheid van een authentiek

spelletjeskast. Alles uiteraard met een hapje

Klif 23 is naar eigen zeggen het gezelligste

boerencafé, buiten de ruimte om te spelen

en drankje bij de hand.

eethuis van Texel. En ja, dit café heeft het

en genieten van de zon.

(Den Hoorn, Texel) allemaal: huisgemaakte appel- of kwarktaart, biljartkampioenschappen, pannenkoe-

5. De Roestelberg

8. Bistro ’t Kannetje (Amersfoort)

ken én… Texelse borrels. En in de zomer

(Kaatsheuvel)

kun je op het ruime, zonnige terras

De Roestelberg is een sprookje voor

aan het Lieve Vrouweplein. De

neerploffen.

bierliefhebbers, want dit café in Kaatsheuvel

naam van deze bistro is ontleend

heeft een bierkaart waar je u tegen zegt.

aan die van de oprichters, de

Naast á la carte biertjes drinken, kun je je

gebroeders Kan. ’s Zomers zit je,

tegoed doen aan een high beer of

heel stads, op het pleinterras aan

Geen bruine kroeg, maar wel een klassieker:

bierproeverij. Een high beer bestaat uit drie

de voet van de Onze Lieve Vrouwetoren of

Café Americain. In deze huiskamer van

speciaalbieren en borrelhapjes. Bij de

beschut in de binnentuin. In de winter kun je

Amsterdam in Art-Decostijl kun je kleine

proeverij krijg je vijf bieren, uitleg, een

opwarmen bij de open haard.

brasserie-gerechten of een compleet diner

bierquiz en borrelhapjes.

2. Café Americain (Amsterdam)

bestellen. Maar je kunt hier ook terecht voor een uitgebreid ontbijt of een eenvoudig kopje koffie.

3. Grand Café Roos (Boskoop)

6. Pilkington’s (Den

Bosch)

In het historisch centrum van Amersfoort,

31

9. Het Stadscafé (Apeldoorn)

Met zo’n naam mag je natuurlijk niet

Een nostalgische sfeer en de gezelligheid

ontbreken in dit overzicht. Het Apeldoornse

van de Engelse country vind je in het

Stadscafé heeft het grootste terras van de

historisch centrum van Den Bosch. Aan de

stad. Het café organiseert high wines, high

Bij Roos eten & drinken kun je zes dagen

voet van de Sint-Janskathedraal, in een oud

beers, high cocktails en zelfs een high gin &

per week een high tea, high wine, high beer,

klooster, ligt namelijk Pilkington’s, een

tonic! Verder kun je er natuurlijk terecht voor

lunch of diner bestellen. Grand Café Roos

café-restaurant in Engelse stijl. Hier smul je

een lunch, borrel of diner.

huist in het stijlvol gerenoveerde jarendertig-

van rijkelijk belegde broodjes en verrukke-

pand Flora en heeft een terras met uitzicht

lijke taarten of een onvervalste Bossche bol.

op het rosarium.

10. Stadsherberg Sneek (Sneek)

4. Texashoeve (Breda)

7. Huiskamercafé Oortjeshekken (Ooij)

De Texashoeve in het polderland aan de

Huiselijke gezelligheid in de Ooijpolder. Aan

centrum. Hier zit je op slechts dertig meter van

rand van Breda is van oorsprong een

de stamtafel kun je borrelen met vrienden en

de Waterpoort en met uitzicht op de

boerencafé. Het ligt in een prachtige

in de koffiekamer of in de lichte serre kun je

watertoren. Het terras is de ideale plek voor

omgeving en heeft maar liefst drie terrassen,

rustig een boek lezen uit de boekenkast van

een kop koffie met huisgemaakt gebak.

Het Grand Café van Stadsherberg Sneek huist in een monumentaal pand uit 1845 in hartje

3x Zeeuwse toppers

Op het Zeeuwse vakantie-eiland Walcheren ligt de geschiedenis voor het oprapen. Het drieluik Vlissingen, Middelburg en Veere ademt het maritieme verleden van Zeeland.

TIP

OnTdek heT verhaal van veere meT de InTeracTIeve ParelrOuTe In de ZeelandaPP

1. Veere

Het eens zo machtige Veere is tegenwoordig een mooi toeristenstadje aan het Veerse meer. Waar ooit rijkbeladen schepen uit Schotland lagen, liggen nu de jachten in de havens. De stad ontstond in de 13de eeuw, maar kwam pas echt tot bloei in de 16de eeuw, toen Veere de stapelplaats van Schotse wol werd. Veere is niet alleen een plaatje om doorheen te dwalen, het zicht op het stadje vanaf het Veerse Meer is ook zeker de moeite waard. Blikvanger: de Campveerse Toren, onderdeel van de stadsverdediging, is een van de oudste nog bestaande herbergen in Nederland.

eilandinbeeld

2. Middelburg

Wist je dat Middelburg ten tijde van de VOC, na Amsterdam, de belangrijkste stad van Nederland was? Die historie klinkt nog altijd door in het huidige straatbeeld. Maar de hoofdstad van Zeeland is meer dan een monumentaal bolwerk: de vele evenementen, winkels en horecagelegenheden maken het tot een levendige stad. Bezoek zeker de Abdij van Middelburg. Het complex diende tot 1574 als klooster. Na het Beleg van Middelburg kwam hieraan een einde en werd de

TIP

abdij ingenomen door het bestuur van Zeeland. Wie de abdij bezoekt, kan de Lange Jan onmogelijk over het hoofd zien: de ruim 90 meter hoge toren steekt brutaal boven de stad uit. Wie 207 treden trotseert, wordt beloond met een panoramisch uitzicht over Middelburg en Walcheren.

MIDDELBURG VIERT IN 2017 HAAR 800-JARIG BESTAAN. IN JUNI STAAT DE STAD BOL VAN ACTIVITEITEN EN FESTIVALS.

Voor meer info over de Zeeuwse eilanden en de mooiste plekjes kijk je op www.vvvzeeland.nl

TIP VANUIT DE BINNENSTAD LOOP JE IN 5 MINUTEN NAAR DE BOULEVARDS EN DE MOOIE STRANDEN.

33

3. Vlissingen Door haar ligging aan zee kent

Vlissingen een rijk handelsverleden. Dit maakte de stad ook tot een strategisch belangrijke plek waar in verschillende oorlogen flink om gestreden is. Vlissingen was niet alleen een belangrijke ader voor de handelsvloot van de VOC en WIC maar ook de thuishaven van zeeheld Michiel de Ruyter. Hij werkte zich op tot opperbevelhebber van de Nederlandse vloot en won vele zeeslagen. In het MuZEEum ontdek je de rijke maritieme geschiedenis van de stad. Meer info: www.muzeeum.nl.

TeksT Pauline Bijster foTografie sake elzinga, Hollandse Hoogte, Marten de leeuw, Maarten noordijk, toBias reyMond, Pedro sluiter

1

bijzonderegebouwen

2

12

3 toekomstige klassiekers

Of je ervan houdt of niet: er is in Nederland veel ruimte voor moderne, uitzonderlijke en gewaagde architectuur. Deze 12 futuristische gebouwen zullen op een dag tot ons cultureel erfgoed behoren. rotterdam Centraal station, Alice in WonderlAnd rotterdam 1 markthal, 2 StAtion kApSAlon Deze ‘koopkathedraal aan de Maas’ is 40

35

Filmmuseum eye, amsterdam 3 divA AAn het iJ

meter hoog en herbergt behalve 96

Het duurde dik negen jaar, maar in 2014

‘De architecten van het EYE, de Oostenrijkers

kraampjes ook winkels, cafés en 200

ging het nieuwe Centraal Station dan toch

Roman Delugan en Elke Delugan-Meissl,

appartementen. De hal, ontworpen door

open. Voor de bouw (het ontwerp is een

blijven vandaag uit protest weg bij de

architectenbureau MVRDV, heeft al diverse

coproductie van architectenbureaus, onder

officiële opening’, schreef NRC in 2012. De

architectuurprijzen gewonnen. Een Britse

andere Benthem Crouwel Architekten) werd

Delugans waren boos over een sluis tussen

krant schreef dat de hal van binnen lijkt op

3000 ton staal gebruikt en het kostte 633

de zaal en foyer, die er moest komen

een psychedelisch ingerichte kamer uit Alice

miljoen euro. Maar dan heb je ook wat. De

wegens brandveiligheid. Bezoekers zaten er

in Wonderland. Kunstenaar Arno Coenen is

bijnaam voor de bijzondere poort, die van

niet mee: het bijzondere gebouw trok in het

verantwoordelijk voor de mega-bloemen op

aluminium lijkt gemaakt, is ‘Station

eerste jaar al 670.000 mensen. Jammer

de binnenmuren. Gewoon een ‘harinkie’

Kapsalon’. Dat verwijst naar het aluminium

alleen dat deze ‘diva aan het IJ’ met haar

eten kan er ook; wel op zijn kop graag, zoals

bakje van de ‘kapsalon’, een van origine

kont naar Noord ligt, vindt directrice Sandra

het hoort in Zuid-Holland.

Rotterdamse snack met shoarma, patat,

den Hamer zelf. Maar vanuit de stad gezien

Adres: Ds. Jan Scharpstraat 298,

salade, kaas en knoflooksaus.

ligt ze er prachtig bij.

Rotterdam.

Adres: Rotterdam Centraal Station.

Adres: IJpromenade 1, Amsterdam.

4

6 5

Uitbreiding MUseUM de FUndatie, Zwolle een wolk op het museum

beeld en gelUid, HilversUM glasgevelkunst

4

5

6

In 2013 kreeg Museum de Fundatie een

Je hebt dit gebouw vast wel eens voorbij

Kleine, schattige, traditionele Zaanse huisjes

uitbreiding, en wat voor één: een giganti-

zien komen als decor van een televisie-

kun je ook op elkaar stapelen – zoiets moet

sche ellipsvormige opbouw, bekleed met

programma, en dat is niet bepaald toevallig:

WAM architecten gedacht hebben. En ze

maar liefst 55.000 wit-blauwe tegeltjes. In

het Nederlands Instituut voor Beeld en

hebben het ludieke plan uitgevoerd: in 2010

deze ‘wolk’ of ‘het zwevende oog’ (twee van

Geluid bevat het gehele archief van de

ging dit Zaanse hotel open: een opstapeling

de vele bijnamen) boven op het oude

publieke omroepen. Dat betekent meer dan

van 70 verschillende traditionele Zaanse

museum kwamen twee nieuwe tentoonstel-

een miljoen uur aan radio, televisie, film en

huisjes, in verschillende kleuren maar vooral

lingszalen. Prinses Beatrix, die het oog in

muziek. Neutelings Riedijk Architecten

Zaans groen. Het was meteen een

2013 opende, schijnt te hebben gezegd dat

ontwierp het gebouw in 2006 en verzon een

wereldwijde hit. Het blauwe huis op de hoek

ze het ‘helemaal fantastisch’ vond. Het is

buitenkant geheel van glas. Grafisch

is geïnspireerd op een schilderij dat Claude

een mooi symbool voor de grote collectie

ontwerper Jaap Drupsteen maakte daarna

Monet in 1871 in Zaandam schilderde. In

moderne en hedendaagse kunst die er te

voor iedere zijde een groot glasgevelkunst-

werkelijkheid zijn het natuurlijk geen

bezichtigen is. Het prachtige uitzicht vanuit

werk, door televisiebeelden uit het archief –

opgestapelde houten huisjes, maar is het

deze ‘ufo’ (weer een andere bijnaam) op de

onder andere een beeld van de gouden

een luxueuze, vierkante toren gemaakt van

binnenstad van Zwolle is volgens de

koets en een beeld van de brandende Twin

cement en kunststof. Het hotel is bijna 40

architecten van Bierman Henket puur toeval.

Towers – helemaal te abstraheren.

meter hoog en telt 12 verdiepingen.

Of geluk.

Adres: Media Parkboulevard 1,

Adres: Provincialeweg 102, Zaandam.

Adres: Blijmarkt 20, Zwolle.

Hilversum.

inntel Hotel, ZaandaM wereldwijde trekpleister

bijzonderegebouwen

7

9

8

37

7

8

9

Je loopt in Groningen het station uit en het

Zo’n beetje iedere moderne vorm van

Object, een term uit de computerwereld

eerste wat je ziet is het Groninger Museum.

architectuur of kunst kan rekenen op kritiek,

voor een spaghetti-achtige brij van data. In

Ook al weet je niet wat het speelse gebouw

maar geen gebouw van de laatste tijd kreeg

de architectuur gebruikt men de term voor

precies is of voorstelt, het zal je toch

zóveel kritiek als het nieuwe Stedelijk

een vreemdsoortig gebouw dat allerlei

opvallen. Het gebouw is bedacht door

Museum in Amsterdam. Het architecten-

vormen kan aannemen. Deze Blob is

architect Alessandro Mendini, die expres

bureau Benthem Crouwel (dat ook

gebouwd als de entree van het winkel-

allerlei verschillende vormen en materialen

meewerkte aan het Centraal Station van

gebied in het centrum van Eindhoven. De

gebruikte.

Rotterdam) ontwierp deze ‘badkuip’ en trekt

architect, Massimiliano Fuksas, ontwierp

Je zou kunnen zeggen dat het een

zich er weinig van aan, want naast kritiek

ook het plein ernaast. Het gebouw is zo’n

ratatouille van stijlen is, Mendini geloofde

(‘belachelijk ontwerp’, ‘waar zijn de

beetje helemaal van glas en wordt zes keer

bovendien niet dat er een verschil bestond

badeendjes?’) kreeg het ook lof

per jaar gezeemd met een hoogwerker. Ook

tussen ‘hoge’ en ‘lage’ kunst. In 1994

(‘geniaal’, ‘dit komt in de buurt van perfectie’)

moest er een dure glasverzekering voor

opende het Groninger Museum zijn

van internationale deskundigen. Het

komen. Op dit moment huist er een winkel

gebouw, waarmee het van deze twaalf

immense gladde, witte gebouw siert sinds

in. Het kleine broertje van de Blob in

toekomstige klassiekers de oudste is.

2012 het Museumplein, en is ook meteen

dezelfde stad is er ook al. Die heet de

Adres: Museumeiland 1, Groningen.

zelf het meest gewaagde ‘kunststuk’ van de

Bubble.

collectie.

Adres: Nieuwe Emmasingel 12,

Adres: Museumplein 10, Amsterdam.

Eindhoven.

GroninGer MuSeuM, GroninGen mengelmoesje van stijlen

Stedelijk MuSeuM, AMSterdAM haat, liefde en een badkuip

BloB, eindhoven winkelen in een glasbal

Blob is de afkorting van Binary Large

10

11 12

Drents MuseuM, Assen 10 verlichte kelder

BonnefAntenMuseuM, restAurAnt AAn Zee, MAAstricht oostvoorne 11 12 raket aan de Maas krul in het duin

Ook hier is het moderne gedeelte, net als bij

In Maastricht staat een raket. Oh nee, het is

Aan de ene kant past het industriële ontwerp

Museum de Fundatie in Zwolle, een

een museum. Het museum bestaat al sinds

van restaurant Aan Zee goed bij de echte

uitbreiding van een bestaand gebouw.

1884, maar begin jaren 90 was er geld en liet

industrie van de Rotterdamse haven, die aan

Opmerkelijk aan de uitbreiding van het

het museum de Italiaanse architect Aldo Rossi

de overkant van het Oostvoornse Meer begint.

Drents Museum in Assen is dat deze niet

een raketvormige toren aan de Maas

Maar vanaf de Noordzee gezien is het

op, maar juist grotendeels onder de grond

ontwerpen, waarmee de skyline van

omhoog krullende gebouw juist weer

ligt. Op het maaiveld komt de ondergrondse

Maastricht een zeer markant gebouw rijker

opmerkelijk modern, midden in het natuur-

hal naar boven in een heuvel, waarop weer

werd. Het in 1995 geopende museum-

gebied Voornes Duin. Vroeger zat hier het

een stadstuin is ontworpen. Erick van

gebouw is vanbinnen ook een

zogenaamde autostrand van Oostvoorne en

Egeraat is de architect van de museum-

bezienswaardigheid, bijvoorbeeld door de

stond er alleen een patatkraam. In 2004 vroeg

vleugel die opende in 2011. Hoewel je

enorme straat van trappen (‘Treppenstraße’)

de gemeente om ideeën voor deze plek.

misschien zou denken dat een kelderruimte

die erdoorheen loopt. De inspiratie hiervoor

Emma Architecten ontwierp het gebouw, dat

automatisch donker is, is dat hier niet het

komt van de trappen van Bueren, de

in 2011 werd geopend. Ook bijzonder: zowel

geval. Via een witmarmeren trap bereik je de

bekendste en breedste ‘trappenstraat’ van

bij de bouw als in het restaurant wordt

ondergrondse hal, die groot, smetteloos wit

België.

rekening gehouden met duurzaam gebruik

en helverlicht is.

Adres: Avenue Céramique 250,

van grondstoffen en producten.

Adres: Brink 1, Assen.

Maastricht.

Adres: Strandweg 1, Oostvoorne.

Toerist in eigen land ANWB Ontdek reisgids Nederland Natuurlijk mag je bezienswaardigheden zoals de molens van Kinderdijk en de Dam in Amsterdam niet missen, maar ga ook eens van de gebaande paden en fiets langs de Linge in Gelderland, ga oesters en mosselen proeven in Yerseke of bezoek het Eise Eisinga Planetarium in Franeker. Met de uitgebreide ANWB Ontdek reisgids Nederland verken je Nederland op een andere manier. De reisgids biedt naast praktische tips over routes, hotels en vervoer ook originele ontdekkingstochten door het land. Met uitneembare kaart. Ledenprijs: € 17,50 (niet-leden € 17,95).

ANWB Extra-reisgidsen

Handige boeken & kaarten

De ANWB Extra-reisgidsen passen

ANWB Knooppuntenkaarten

ANWB Fietsatlas Nederland

gemakkelijk in je handtas en hebben een

Met de compleet vernieuwde knooppunten-

Heel Nederland in één handzame atlas met

uitneembare kaart met de beste tips voor

kaarten kies je je eigen route. Elke provincie

op meer dan 200 deelkaartjes de Landelijke

overnachten, winkelen, eten & drinken en

heeft een fietsnetwerk dat verbonden is met

Fietsroutes (LF-route), het fietsroutenetwerk

uitgaan. De gids is er voor de Nederlandse

knooppunten. De kaart fungeert als handige

met de bekende knooppunten en de

bestemmingen Amsterdam, de Wadden-

routeplanner en heeft een schaal van

fietspaden. De schaal van de kaart is

eilanden en Texel (nieuw). Ledenprijs:

1:100.000; voldoende detail om je goed te

1:100.000, waardoor de atlas vooral

€ 10,50 (niet-leden: € 10,95).

oriënteren en groot genoeg voor kilometers

geschikt is om een overzicht te krijgen van

fietsplezier. Ledenprijs: € 7,50

een groter gebied. Past prima in de stuurtas!

(niet-leden: € 7,95).

Ledenprijs: € 21,95 (niet-leden: € 22,95).

Alle kaarten, boeken en gidsen zijn verkrijgbaar in de ANWB-(web)winkel. Kijk voor meer tips en info op anwb.nl/historische-steden.

FotograFie Thomas van der Willik

Met haar historische centrum en mooie fiets- en wandelroutes langs de oevers van de Donge, heeft het meer dan 800 jaar oude vestingstadje Geertruidenberg veel te bieden.

GeerTruidenberG Vestingstad aan de Biesbosch

stadinbeeld

41

Geertruidenberg ligt aan de Zuiderwaterlinie,

De Biesbosch

water bereikbaar is. Fietsen kan ook

Nederlands langste, oudste en meestge-

Geertruidenberg ligt direct naast Nationaal

in en om de Biesbosch. Het is prachtig

bruikte verdedigingslinie. Ten westen en

Park De Biesbosch, een van de grootste

trappen in de nieuwe natuurgebieden, de

noorden van de stad zijn de vestingwallen,

natuurgebieden van Nederland, ontstaan na

polders, langs akkers en lintdorpen.

grachten en bastions nog helemaal intact.

de St. Elisabethsvloed in 1421. Dat het een van

Langs de rivier de Donge staat Fort Lunet,

de weinige overgebleven zoetwatergetijden-

dat onlangs volledig is gerestaureerd en

gebieden in Europa is, maakt De Biesbosch

Muizenspeurders gezocht!

onder andere voor recreatie wordt gebruikt.

tot een unieke plek. Het natuurgebied was

Voor kinderen (en volwassenen) die

Rond het marktplein van Geertruidenberg,

eeuwenlang van grote invloed op de

niet bang zijn voor muizen is er de

omringd door eeuwenoude leilinden,

ontwikkeling van Geertruidenberg en haar

Muizentocht door Geertruiden-

bevinden zich veel monumentale panden

omgeving. Tot de jaren 70 verdienden talloze

berg. Volgens een oud verhaal

die herinneren aan de tijd dat Geertruiden-

griendhakkers, rietsnijders, biezenvlechters,

lokte Sint Gertrudis, waar

berg een belangrijke handelsstad was.

jagers, vissers en landbouwers er hun brood.

Geertruidenberg naar vernoemd is,

Denk aan het voormalig stadhuis, het

En nog steeds zijn de kernen van de

ooit alle muizen weg uit Geertrui-

Weeshuys en ‘De Roos’ waar nu het

gemeente Geertruidenberg verbonden met dit

denberg. Maar een paar muizen

VVV-kantoor en het gelijknamige museum

natuur- en recreatiegebied.

trapten daar niet in! Zij bleven stil op hun

zijn gehuisvest. Elke eerste zondag van de

Maak zeker tijd voor een tochtje door De

plekje, wachtend om door slimme speurders

maand in mei, juni, juli, augustus en

Biesbosch en ontdek dit prachtige gebied met

gevonden te worden.

september geeft de Bergsche Battery, een

kreken, killen, riet en zandplaten. Misschien

Kijk op www.muizentocht.nl.

stadsmilitie uit 1593, demonstraties over de

ontdek je wel een bever of spot je de vis- en

verdediging van de stad in de 16de eeuw,

zeearend! De ideale manier om De Biesbosch

compleet met piekeniers, musketiers en

te verkennen is per boot. Er liggen ook diverse

Voor meer info over Geertruidenberg:

een vaandelwacht.

wandelpaden, waarvan een deel alleen over

www.vestingstadaandebiesbosch.nl.

TEKST MARC ERWICH FOTOGRAFIE HARMEN DE JONG

DRIE VERGETEN AMBACHTEN

, R A A N MOLE & SMID R IE D R A A BEI

De smid, molenaar en stadsbeiaardier: we zouden bijna vergeten dat ze nog bestaan. Hoe drie ambachtslieden van hun hobby hun werk maakten. ‘Ik woon zelfs in een molen.’

ambachtslieden Wie: Martijn Wat: Smid

van den Berg (36)

Waar: Leiden ‘Met dit werk wil ik oud worden. Van niets iets maken en met mijn handen werken, ik vind het heerlijk. Ik hou ervan om maatwerk te leveren. Dat betekent dat ik het hele proces begeleid van tekentafel tot eindproduct. Of het nu gaat om een met de hand gesmede deurklink of strak constructiewerk voor in de bouw. De klant moet tevreden zijn. Gelukkig zijn ze altijd heel dankbaar. En dat loopt uiteen van architecten tot kunstenaars en van restauratiebedrijven tot kleine aannemers. Wij krijgen dus een heel gevarieerd publiek over de vloer. Misschien komt dat ook wel omdat

‘Van niets iets maken, heerlijk’ we nog op precies dezelfde manier werken als vroeger. Geen moderne machines, maar gewoon smeden op vuur. Rond 1900 brandden er meer dan dertig smidsvuren in het historische centrum van Leiden, nu zijn we de enige. In Nederland zijn er nog maar zo’n vijftig ambachtelijke smederijen. Ik draag daarom graag mijn kennis over op andere generaties. Daarom bied ik in het weekend smeedworkshops aan. Naast de lange dagen doordeweeks is dat best veel, maar het voelt niet als werk. Elke dag is anders, elke opdracht is anders. En dat eigenlijk al sinds ik twintig jaar geleden ben begonnen bij Smederij van de Geijn. Tussendoor heb ik nog ervaring opgedaan bij grote metaalbedrijven, maar toen ik hoorde dat mijn leermeester een opvolger zocht heb ik direct toegeslagen. Het vuur in deze ambachtelijke smederij blijft branden.’

43

Wie: Theo

de Rooij (31)

Wat: Molenaar

Waar: Schiedam ‘Van kinds af aan ben ik gek van molens. Op mijn zevende ging ik al naar de molen bij ons in het dorp en leerde ik de fijne kneepjes van het vak. Dat kinderlijke enthousiasme ben ik nooit verloren. Ik vind het nog steeds fantastisch om als ambachtelijk molenaar te werken. Ik woon zelfs in een molen in Gorinchem. Om half zes sta ik op en ga ik naar ‘Molen De Vrijheid’ in Schiedam, waar ik sinds 2009 werk. In het oude stadshart staan de hoogste molens ter wereld. Deze zijn ooit gebouwd als brandersmolens voor de reusachtige Schiedamse jeneverindustrie. Tegenwoordig zijn we compleet ingericht als meelfabriek en leveren we aan verschillende klanten: van bakkerijen tot kinderdagverblijven. Particulieren kunnen terecht in onze molenwinkel in ‘Korenmolen De Walvisch’. Er is dus een hoop veranderd, maar ik werk nog steeds zoveel mogelijk op ambachtelijke wijze. Uiteraard hebben we verschillende

‘Het is ook mijn hobby’ machines om het werk makkelijker te maken, maar toch malen we het graan grotendeels op windkracht. Het is geweldig om te werken met het weer en een mooi product te maken met oude machines. Zo blijft het echt een oud ambacht. Het is wel vrij zwaar werk. Op een goede dag gaat er zo’n 3000 kilo meel door mijn handen; dat voel ik wel. Meestal ga ik rond zes in de avond weer naar huis. Lange dagen dus, maar het is ook mijn hobby. Ik zou niet anders willen.’

ambachtslieden Wie: Gijsbert

Kok (54)

Wat: Stadsbeiaardier Waar: Den

Haag

‘Ik heb altijd met muziek mijn brood willen verdienen. Helaas zou dat als organist – waar ik voor studeerde op het conservatorium – wel een erg dun belegde boterham betekenen. Tijdens mijn militaire dienst had ik voldoende tijd om na te denken en koos ik voor het carillon. Aan de Nederlandse Beiaardschool in Amersfoort heb ik vervolgens mijn diploma behaald. En nu speel ik al ruim twintig jaar als beiaardier. Sinds 2012 ben ik de stadsbeiaardier van Den Haag. Een stad waar ze trots zijn op hun carillons, want ik mag liefst vijf keer in de week een uur spelen. Drie keer in de Grote

‘Ongestoord spelen op 75 meter hoogte’ 45 Kerk in hartje centrum en twee keer in Scheveningen. In de Grote Kerk zit ik op zo’n 75 meter hoogte en kan ik heerlijk ongestoord en geconcentreerd muziek maken. Pas na een half jaar mag ik een nummer herhalen. Ik ben daarom altijd op zoek naar muziek en speel van alles: van Bach tot popmuziek. Eigenlijk zit ik op de grens van draaiorgel en concertzaal. Ook speel ik in op de actualiteit. ‘Tulpen uit Amsterdam’ als het lente wordt of ‘From Russia with Love’ tijdens de inauguratie van Trump. Als stadsbeiaardier maak ik muziek voor mensen met allerlei achtergronden, dus zorg ik voor variatie. Het publiek hoort dat; regelmatig laten mensen een briefje achter bij de gemeente of kerk. Toch bijzonder dat je dat kunt bereiken met een instrument uit de 17de eeuw.’

doEsburGse aAnraderS Bijzondere musea

Zoals het Lalique museum, De Roode Tooren en het Mosterdmuseum.

Opvallende historische panden

De culturele Hanzestad van Nederland

O p l a a d p un t v o o r l e v e n sgenieters!

De historische rijkdom van de Gelderse Hanzestad Doesburg aan de IJssel is af te lezen van de prachtige gevels en het ongeschonden middeleeuwse stratenpatroon. Ontdek al dwalende door de kronkelende steegjes welke bijzondere winkeltjes daar verborgen zijn en hoe goed de Doesburgse mosterdsoep smaakt. Regelmatig verlevendigen culturele manifestaties en festivals het gemoedelijke stadscentrum. Wilt u langer genieten van deze ontspannen sfeer, kies dan voor een eigentijdse hotelkamer, een camping aan de IJssel of een Bed & Breakfast in één van de monumentale panden.

Gebouwen die je gezien moet hebben: De Waag, het oudste stadsbierhuis van Nederland, het Arsenaal en de Commanderij.

De Linies van Doesburg

Vestingwerken ontworpen door Menno van Coehoorn in 1701.

De echte Doesburgse Mosterdsoep

Moet je in Doesburg geproefd hebben in één van de gezellige restaurants.

Chillen aan de IJssel

Flaneren langs de kade en genieten van een drankje met uitzicht op de rivier. Heerlijk varen en aanmeren in de haven.

Plan je bezoek: www.doesburg.nl

Ontdek de leukste uitjes van Nederland

Kijk op anwb.nl/landvananwb

KL130288 stopper LvA 195x138.indd 1

10-04-13 11:08

geheimehofjes

psst... niet verder vertellen 8 verborgen hofjes en tuinen

TeksT pauline Bijster FoTograFie ruBen drenth, Bjorn eerkes

49

Je moet het weten, anders loop je er zo aan voorbij. Stap je toch door de poort, dan sta je ineens in een mooie binnentuin, omringd door huisjes. De typisch Nederlandse hofjes zijn een oase van rust in de stad.

1. Hekel aan de familie sAmuel de Zee’s hof, leiden

Leiden telt 35 hofjes, allemaal in de binnenstad, allemaal een bezoek waard. Het grappigste verhaal komt van het Samuel de Zee’s hof (1723). Boven de ingang van dit hof staat: ‘Geeft god alleen de eer voor goede dognie rijke neeven ende nigten deed Samuel de Zee dit bij sijn leeven stigten’. Het zat namelijk zo: Samuel had nogal een hekel aan zijn familieleden. Maar hij had, ondanks vier huwelijken, geen kinderen kunnen krijgen, dus zijn kapitaal zou na zijn dood tegen zijn wil toch naar die neven en nichten gaan. Adres: Doezestraat 14-18, Leiden.

2. Stilte alstublieft! Begijnhof, AmsterdAm

Het klinkt grappig voor iets dat midden in het centrum van de grootste stad van Nederland ligt, maar het Begijnhof is een Hof van Stilte. Bezoekers worden dus verzocht zachtjes te doen. Gewoon even zitten, lopen, kijken. Het is de oudste tuin uit deze serie, hoewel onduidelijk is wanneer hij precies is gesticht maar ergens in het midden van de 14de eeuw. Het is ook een van de oudste grachtentuinen die er nog is, en ligt zelfs een meter lager dan de rest van de binnenstad: namelijk op het Middeleeuwse straatniveau. Adres: Begijnhof 30, Amsterdam.

‘Midden in het drukke Amsterdam is een hofje waar je zachtjes moet doen’

geheimehofjes

‘Het beeld van Eva werd uit de tuin gestolen’

3. Het weduwenhofje Hofje van Letmaet, Gouda

Het hofje van Letmaet (1616) zou ook weduwenhofje kunnen heten. Harman Letmaet benoemde zijn moeder

51

tot enige erfgename, op voorwaarde dat ze zijn geld zou gebruiken voor een goed doel. Na Letmaets dood liet moeder Christina daarom een hofje bouwen met huisjes voor arme weduwen zonder kinderen. Het behoort tot één van de drie overgebleven hofjes in Gouda; in de 17de eeuw waren er nog meer dan twintig. De tuin van het Hofje van Letmaet is net als bij de andere hofjes open voor publiek. Adres: Nieuwehaven, Gouda.

4. Hek in rococostijl Hofje van oorscHot, HaarLem

Het oudste hofje van Nederland is te vinden in Haarlem, en is gebouwd in 1395. Het Hofje van Oorschot (1768) is niet het oudste maar wel het chicste uit deze stad. Tegenover de plek waar het hofje zou komen, woonden namelijk twee stadsbestuurders die een mooie en vooral chique tuin eisten, met een hek in rococostijl. Het geheel zou zo duur worden dat de nalatenschap van Wouter van Oorschot, van 20.000 gulden, niet genoeg was: het stadsbestuur moest meebetalen. Het bronzen beeld van Eva dat er nu nog staat is een replica, het origineel werd uit de tuin gestolen. Adres: Kruisstraat 4, Haarlem.

5. Geen drank over de muur Prinsentuin, GroninGen

Wist je dat hofjes en gasthuizen eigenlijk een typisch Nederlands fenomeen zijn? De plekken waren vroeger bestemd voor arme of zieke mensen, die er mochten wonen of werden verzorgd. Ook vreemdelingen konden er overnachten. Ze werden meestal gebouwd rondom een van buitenaf te bereiken tuin. De Prinsentuin in Groningen is een voorbeeld daarvan uit 1626. Behalve de rozentuin en kruidentuin is de zonnewijzer hier een bezienswaardigheid. En vraag je je af waarvoor het muurtje dient in de tuin? Dat moest voorkomen dat men drank de tuin ingooide, in de tijd dat het Prinsenhof nog een militair hospitaal was. Adres: Turfsingel 43, Groningen.

6. Groene oase rusthof, Den haaG

Dit hofje in Den Haag was oorspronkelijk bedoeld voor alleenstaande en arme vrouwen. Het werd op 15 april 1841 gesticht door Elisabeth Groen van Prinsterer. Omdat het echtpaar Groen van Prinsterer kinderloos bleef, kon ‘Betsy’ samen met vriendinnen veel energie steken in de verbetering van het lot van minderbedeelden. Bij het Rusthof richtten zij een naaischool op voor arme meisjes. Inmiddels zijn de woningen en de school aangepast aan deze tijd, maar het Rusthof is nog steeds een groene oase midden in de binnenstad van Den Haag. Adres: Parkstraat 41-61, Den Haag.

geheimehofjes

7. Gloednieuwe binnenplaats

SCHAT VAN SCHOONDERLOO, ROTTERDAM De moderne stad Rotterdam kent geen kloostertuinen en hofjes en toch is de Schat van Schoonderloo in Rotterdam (2003) evenzeer een bezoek waard. Grote bomen, een rosarium, vijver en fruitbomen. Ooit was deze plek in Rotterdam-West een braakliggend kavel waar oude koelkasten werden gedumpt. Buurtbewoners maakten een plan voor de binnenplaats en deze tuin heeft nu een belangrijke functie in de buurt voor kinderen, natuurgenieters, rustzoekers én allerlei vogelsoorten. Adres: Havenstraat 144, Rotterdam.

8. Nog steeds verboden voor mannen WILDEMANSHOFJE, ALKMAAR

Gerrit Wildeman was rijk geworden met handel in koloniale waren, maar aan het einde van zijn leven waren zijn vrouw en twee kinderen al overleden. Hij besloot dat er met zijn erfenis een nieuw armenhuis gebouwd moest worden voor oude vrouwen. Zo ontstond hofje Wildeman (1713). Saillant

53

detail is dat er nu, na 300 jaar nog steeds geen mannen mogen wonen. De vrouwen die er wonen, worden ook wel de ‘hofdames’ van Alkmaar genoemd. Adres: Oudegracht, Alkmaar.

‘Kort geleden werden op deze plek in Rotterdam nog koelkasten gedumpt’

KIJK V MEER OOR H OP AN OFJES WB.NL / HOFJE S

DRESDEN & LEIPZIG: BAROK, BRUISEND EN HIP

TEKST ROBERT WITSEN FOTOGRAFIE TMGS EN TOERISME PARTNERS

Na Berlijn ontpoppen ook Dresden en Leipzig zich tot ware metropolen in het oosten van Duitsland. Dresden is de hoofdstad van Saksen en ook Leipzig ligt in deze Freistaat. Welk van de twee kun je het beste bezoeken? Er zijn karakterverschillen, maar het beste

opera. Met dertien locaties is de Staatliche

glazen element toe aan de gevel dat wijst

advies is: combineer ze. De steden liggen per

Kunstsammlungen Dresden (SKD) één van

richting het voetbalstadion (richtpunt van de

auto of trein slechts een goed uur van elkaar.

’s werelds grootste musea. In het Zwinger en

bommenwerpers in 1945). Het indringende

Ervaar dat Dresden met zijn barokke skyline

Residentieslot zijn de klassiekers te

museum laat zien dat oorlog uitsluitend leidt

aan de Elbe ook moderne elementen heeft. En

bewonderen, waaronder Rembrandt en de

tot lijden. In de Transparante Manufaktur, vlak

dat hip en modern Leipzig ook klassiekers van

beroemde engelen van Rafaël.

bij de dierentuin, bouwt Volkswagen

topniveau biedt. Twee buursteden die rivalen

Maar Dresden biedt ook moderne elementen.

elektrische auto’s en de vestiging is open voor

zijn in een spannende wedstijd om de beste te

SKD exposeert moderne kunst in het

publiek.

zijn. De bezoeker spint er garen bij.

Albertinium, het voormalige stadsarsenaal.

Veelzijdig Dresden

Recent zijn twee moderne concertpodia

Neustadt

geopend: Kraftwerk Mitte en het Kulturpalast.

De stad is ook te verkennen per Trabant (Trabi

Vanwege de mediterrane uitstraling wordt

Het bekendste geloofshuis is de Frauenkirche.

Safari), fietstaxi of vanaf de Elbe aan boord van

Dresden ook wel Florence aan de Elbe

Iets verder ligt de nieuwe joodse synagoge.

een van de schepen van de Sächsische

genoemd. De oude stad is uit haar as

Beide gebedshuizen illustreren het contrast

Dampfschiffahrt. Over de Elbe gesproken; aan

herrezen en iedereen kan weer genieten van

tussen klassiek en modern design. Een ander

de overzijde ligt Neustadt. Dit stadsdeel werd

gebouwen als de Frauenkirche, het

‘spannend’ bouwwerk is het nieuwe militair

nauwelijks beschadigd in de oorlog. Het is een

Residentieslot, het Zwinger en de Semper-

museum. Architect Libeskind voegde een

populaire wijk om te winkelen en uit eten te

stedenoverdegrens

5

gaan. Het grootste deel dateert uit de 19de

zijn leven en hij schreef er de Matthäus-

eet- en drinkgelegenheden. De vele

eeuw en er zijn veel boetieks, galeries, cafés

Passion. Zijn graf is te vinden in de Thomas-

studenten en kunstenaars zorgen voor een

en een bruisend nachtleven. In de zomer zijn

kirche met daarnaast het Bachmuseum.

jong en dynamisch sfeertje. In combinatie met

ook beachclubs open langs de Elbe.

Jaarlijks viert Leipzig het grote Bachfestival.

de vele festivals en trendy locaties is de

Nieuw is het Notenspoor. Een wandel- en

bijnaam ‘Hypezig’ ontstaan. Bachstad of

fietsroute langs alle muzikale hoogtepunten,

Hypezig; afwisseling gegarandeerd.

Op het eerste gezicht oogt Leipzig minder

waaronder het Neues Gewandhaus, de opera

En vergeet ook de andere stadjes in Saksen

overweldigend, maar schijn bedriegt. Op veel

en woonhuizen van Mendelssohn en

niet, zoals Annaberg-Buchholz, Bautzen,

plekken zijn er geweldige bezienswaardig-

Schumann. In moderne kunst is Leipzig

Freiberg, Chemnitz, Görlitz, Grimma, Kamenz,

heden. Leipzig heeft al eeuwenlang een

toonaangevend. Er zijn verschillende plekken

Meissen, Pirna, Plauen, Radebeul, Torgau,

internationale focus en de Leipziger Messe

om hiervan te genieten, waaronder het grote

Zittau en Zwickau.

behoort tot de oudste beurzen van Europa.

Museum der Bildenden Künste. In een

Het is ook de vrijheidsstad, want de val van de

buitenwijk staat de Spinnerei. Dit oude

Berlijnse Muur in 1989 kwam voort uit het

fabriekscomplex is omgetoverd in een

aanzwellende volksverzet in Leipzig bij de

‘broedplaats’ voor eigentijdse kunst met ruim

Nicolaïkirche. Het voormalige Stasi hoofd-

honderd ateliers en galeries.

Bruisend Leipzig

kwartier (Runde Ecke) herbergt nu het

Meer info: www.saksen.info.

praktisch KLM vliegt dagelijks als enige

vrijheidsmuseum. Op de Markt staat het Oude

‘Hypezig’

Raadhuis. In dit monumentale gebouw uit de

Leipzig is een eldorado voor wie van shoppen

Amsterdam naar Dresden. De

16de eeuw trouwde Willem van Oranje met

houdt. De vele winkelstraten bieden een

vlucht duurt minder dan anderhalf

Anna van Saksen.

uitgebreid aanbod. Een aanrader is het

uur. Tarieven zijn scherp; vanaf

Leipzig heet ook wel de Bachstad. De

centraal station. In dit grootste kopstation van

€ 98,- heb je al een retourvlucht.

componist werkte hier het grootste deel van

Europa wemelt het van de trendy boetieks,

maatschappij rechtstreeks van

>

VEELZIJDIG VALKENBURG Beleef verleden èn heden in vestigingstad Valkenburg! In de loop van de geschiedenis is in Valkenburg aan de Geul een rijk cultuurhistorisch erfgoed opgebouwd. Van kastelen tot mergelgrotten, van Romeinse katakomben tot het oudste openluchttheater van Nederland. Veelzijdig Valkenburg, uw bezoek meer dan waard!

stadshistorie

GEEN WOORDEN MAAR DADEN Hoe Rotterdam een wereldhaven werd

TEKST JAN BRIEK FOTO’S DIV. ARCHIEVEN, WIKIMEDIA, MARITIEM MUSEUM, SHUTTERSTOCK

57

Van dorp aan de Rotte naar havenstad van wereldformaat. Rotterdam is uitgegroeid tot een van de belangrijkste toegangspoorten tot Europa. En dat begon allemaal met haring…

- 2017 0 0 3 1 M A D R E T ROT

Het oude havengebied midden in

Rotterdam zoals de Oude Haven en het

hebben bereikt. De – letterlijke – doorbraak

Rotterdam, nu het ‘Maritiem District’, was

Haringvliet. Rond 1600 wordt de eerste

is de aanleg van de Nieuwe Waterweg die in

vroeger een mierennest vol door elkaar

haven van Rotterdam gegraven: de

1872 gereed is. Naar het plan van ingenieur

krioelende scheepjes. De beroepsvaart is

Leuvehaven. Dankzij de Leuvehaven kunnen

Pieter Caland wordt een doorsteek gemaakt

grotendeels verdwenen, maar de echo van

grote vissersschepen midden in de stad hun

bij Hoek van Holland. Dankzij nieuwe typen

het verleden is nog overal aanwezig. Er

vangst lossen. Rotterdam wordt in die jaren

baggermolens kan die doorsteek op diepte

liggen bijna 150 historische (binnenvaart)

figuurlijk gebouwd op vis. Op haring om

worden gehouden en blijft Rotterdam

schepen van particuliere eigenaars

precies te zijn. Al in de 14de eeuw is er

bereikbaar.

afgemeerd. Schepen die bijna allemaal

sprake van een ‘vismarct’ in het nog jonge

worden bewoond en waar echte juweeltjes

Rotterdam. De eerste officiële ‘Zeevisch-

Uit z’n voegen

tussen te vinden zijn.

markt’ wordt gebouwd in 1635 en hij staat

De Rotterdamse haven barst daarna uit z’n

er in verschillende uitvoeringen bijna

voegen en de gevolgen daarvan zijn nog

‘Vismarct’

driehonderd jaar. Tegenwoordig biedt hij

altijd te zien. De ontwikkeling van de

Rotterdam. Stad aan het water, maar ook

plaats aan de Museumhaven van het

zuidelijke rivieroever stamt van na die tijd.

ván het water. Halverwege de 13de eeuw is

Maritiem Museum (zie kader).

Rondom de havens ‘op Zuid’ zoals het

een dam in het riviertje de Rotte de basis

Entrepot, de Koningshaven, Maashaven en

voor wat zevenhonderd jaar later de grootste

Doorbraak

haven van Europa is. Rondom die dam

Het gaat Rotterdam in die jaren voor de

juweeltjes te vinden. Van het oude centrum

ontstaat al snel een kleine nederzetting waar

wind, maar de zee die de stad zoveel geeft,

van Rotterdam is des te minder over. Het

vissers dankbaar gebruik maken van een

dreigt ook weer alles af te nemen.

bombardement van 1940 vaagt het oude

paar natuurlijke inhammen om hun schepen

Vaarwateren verzanden en worden steeds

hart letterlijk van de kaart. Slechts een paar

veilig af te meren. Inhammen die de basis

ondieper. Het duurt soms weken voor

gebouwen overleven, waaronder de

vormen voor de oudste havens van

schepen vanuit Rotterdam Brouwershaven

Laurenskerk (1449) - nipt.

Rijnhaven, zijn nog verschillende industriële

>

sta ds historie

‘Ik zie de haven al, de lichtjes flonkeren van verre. Ze schijnen op m’n stad, mijn eigen Rotterdam. Ik zie de haven al, de lichtjes flonkeren als sterren. Ze schijnen op de stad, waar ik ter wereld kwam.’ Jaap Valkhoff Ik zie de haven al

59

stadshistorie

MaritieM MuseuM In het Maritiem Museum Rotterdam gaan grote en kleine bezoekers op reis door ons maritieme heden en verleden: met verhalen, topstukken en veel activiteiten. Het Maritiem Museum ligt in de oudste en grootste museumhaven van Nederland en biedt plaats aan tientallen historische schepen en kranen die nog werken. De Maritiem Museum Haven heeft het afgelopen jaar een heuse make-over gekregen. Het gebied is aangekleed met stukken lading die dienst doen als dragers van allerlei informatie over de haven, de schepen en kranen en andere machines. Er draaien films en er is de Museumhaven-app. Ook ín het museum is een hoop te doen. Aanrader is de nieuwe Offshore Experience, een

Architectuurstad

die het Noordereiland verbindt met Rotter-

tentoonstelling waarin

Anno 2017 is Rotterdam niet alleen het

dam-Zuid. Als je de tijd hebt, wacht dan het

bezoekers zich middels een

grootste logistieke knooppunt van Europa met

donker af: de brug is prachtig uitgelicht.

360 graden-filmprojectie en special

een overslag van zo’n 466 miljoen ton

effects aan boord wanen van een

goederen, de Maasstad heeft zich ook

Kolos

ontpopt tot dé architectuurstad van

Van een heel andere orde is de Erasmusbrug

gaan op avontuur in de haven van

Nederland. En het mooie is: veel van die

met de befaamde knik. Een van de schakels

Professor Plons.

iconische Rotterdamse architectuur ligt vlakbij

tussen zuid en noord en bovendien een

het water. Rotterdammers winden er geen

prachtige plek om de schepen aan de

Maritiem Museum,

doekjes om: ‘Rotterdam is de enige

cruise-terminal te bewonderen. Direct

Leuvehaven 1, tel. 010-4132680,

Nederlandse stad met een échte skyline’. Wie

daarnaast staat dan weer niet het hóógste,

www.maritiemmuseum.nl

goed kijkt, ziet in die skyline een glimp van het

maar zeker gróótste gebouw van de stad: ‘De

oudste gebouw van de stad: de eerder

Rotterdam’. Een kolos van staal, glas en beton

genoemde Sint-Laurenskerk. Andere iconen

die je bijna vanuit de hele stad ziet staan. En

zijn het Schielandshuis en het Witte Huis aan

als je dan toch een rondje door Rotterdams

de Oude Haven. Vlakbij tref je andere,

bijzondere stadscentrum maakt, bezoek dan

gewaagde architectuur: de kubuswoningen.

ook de beide jongste aanwinsten: de Markthal

En de volledig gerestaureerde ‘Hef’, de brug

en het Centraal Station.

‘De Maasstad heeft zich ontpopt tot déarchitectuurstad van Nederland’

platform op zee. De allerkleinsten

>

0 61

de Rotterdamse haven verkennen

FOTOCREDIT MARCO DE SWART

3x

1. Op de fiets

Je verwacht het misschien niet, maar de Rotterdamse haven is uitstekend per fiets of te voet te ontdekken. Van het Maritiem Museum in het centrum van Rotterdam tot de 45 kilometer verderop gelegen Maasvlakte wordt het Rotterdamse havengebied ontsloten door het groene fietsknooppuntennetwerk. De meeste routes staan in de port navigator van de Port of Rotterdam port authority (www. beleefdehaven.portnavigator.nl). De ANWB heeft zelfs een aparte fietsgids voor het havengebied: ANWB Fietsgids Rotterdam Havengebied 14a. In deze gids staan 20 fietsroutes in lengte variĂŤrend van 10 tot ruim 60 kilometer en heel veel achtergrondinformatie.

stadshistorie

2. Te voet

De eerste wandelroute door de historische haven van Rotterdam loopt over de Heijplaat, waar vroeger de roemruchte RDM-werf was gevestigd en de locatie van het tuindorp Heijplaat. Start- en eindpunt van het Rondje Heijplaat is de aanlegsteiger van de Aqualiner achter het RDM-gebouw. Download de route op anwb.nl/historische-steden.

3. Per boot

Een toepasselijker vervoermiddel om de grootste havenstad van Europa te verkennen is er niet! Er is van alles mogelijk:

De Waterbus Het ideale vervoermiddel van en naar Rotterdam. Onderhoudt een lijndienst tussen Sliedrecht en Heijplaat met diverse haltes. Plan je reis op www.waterbus.nl.

63

Spido Onlosmakelijk verbonden: rondvaarten door de Rotterdamse haven en Spido. Al bijna een eeuw een begrip in rondvaarten. www.spido.nl.

Splashtours De bus die zich net zo thuis voelt op het water als op de weg. Ook voor complete arrangementen voor een dagje uit in Rotterdam. www.splashtours.nl.

Watertaxi Rotterdam De Rotterdamse watertaxi brengt je vliegensvlug over de rivier. Erg handig voor korte tripjes in het centrum van de stad. fOtOcREDit Theo de Man

www.watertaxirotterdam.nl.

Historische rondvaarten Maritiem Museum Met een historische stoomboot de havens van Rotterdam verkennen? Het Maritiem Museum Rotterdam maakt het mogelijk tussen 11 juni en 27 augustus. www.maritiemmuseum.nl/activiteiten.

FOTO: ERFGOED ’S-HERTOGENBOSCH

Bezoek cultuurhistorisch ’s-Hertogenbosch

’s-Hertogenbosch is een middeleeuwse vestingstad. De stadsmuren beschermden de stad. Binnen de stadsmuren heeft de stad haar middeleeuwse structuur en uiterlijk grotendeels behouden. Beleef de stad en geniet van het prachtige historische decor waar je kunt shoppen, cultuur kunt snuiven en Bourgondisch kunt genieten. Laat je verrassen door de stad van Jeroen Bosch of vaar met een bootje over de Dieze en de Maas naar vestingstad Heusden. DE UILENBURG De Uilenburg is een van de meest pittoreske wijkjes van de stad waar vooral het Bourgondische leven centraal staat.

Begin je bezoek met een echte Bossche Bol van bakkerij Jan de Groot. (Stationsweg 24, www.bosschebollen. nl)

BOLWERK SINT JAN Waar vroeger een middeleeuwse stadspoort lag, vind je nu informatiecentrum Bolwerk Sint Jan en restaurant ‘het Bolwerk’. Hier geniet je van het uitzicht en heerlijk eten of drinken. Het is ook de opstapplaats voor boottochten, bijvoorbeeld naar het nabijgelegen vestingstadje Heusden. Sint Janssingel 25, www.bolwerkdenbosch www.bezoekdenbosch.nl/rondvaart

PROEF DE SFEER VAN WELEER IN VESTINGSTAD HEUSDEN Met haar pittoreske straatjes, eeuwenoude panden, vele ateliers en galerieën, bijzondere winkeltjes, goed uitgeruste havens en toprestaurants is vestingstad Heusden een geweldige bestemming voor liefhebbers van kunst, cultuur, historie, watersport en goed eten en drinken. De bourgondische stad ontving na een grondige restauratie de ‘Europa Nostra’: de hoogste Europese restauratie-onderscheiding op dit gebied. Laat je rondleiden door een stadgids en ontdek waarom bezoekers van over de hele wereld zich hier mengen met gastvrije inwoners. Meer informatie: www.hbtheusden.nl

De Historische binnenhaven van Heusden.

Tips in De Uilenburg - Ontdek de boeiende geschiedenis met een stadswandeling - Maak een indrukwekkende rondvaart over de Binnendieze - Geniet van een borrel in de pittoreske Korenbrugstraat - Ga lekker uit eten in een van de Bourgondische restaurants

“Wandel eens door de Uilenburg, het voelt alsof je in het buitenland bent!”

VOLG ONS OP SOCIAL MEDIA

 Bezoekdenbosch  Bezoekdenbosch

ONTDEK DE ERFENIS VAN JHERONIMUS BOSCH ’s-Hertogenbosch is de woonplaats van de bekende schilder Jheronimus Bosch. Bezoek het huis waar Jheronimus in zijn jeugd woonde: ‘De Kleine Winst’ op de Markt. Waan je met een virtual realitybril in zijn beroemde schilderij ‘De Tuin der Lusten’ of koop hier een van de vele souvenirs. Markt 29

BRUISEND MARKTPLEIN De Markt vormt het bruisende middelpunt van de stad. Midden op de Markt ligt het puthuis, een replica van het historische puthuis dat er vanaf 1522 stond. Rondom de Markt vind je prachtige, historische gebouwen met leuke winkels en veel cafés en restaurants.

Tip: Meer over de Bossche schilder? Bezoek het Jheronimus Bosch Art Center. Hier vind je replica’s van veel van zijn schilderwerken. Jeroen Boschplein 2 www.jheronimusbosch-artcenter.nl.

Uit in De Uilenburg Eetcafé de Stip De Stip is een van de oudste eetcafés van Den Bosch. Schuif aan een van de lange tafels en geniet van de gemoedelijke sfeer. Lepelstraat 43

FOTO: ERFGOED ’S-HERTOGENBOSCH

SINT-JANSKATHEDRAAL Aan de Parade, het mooiste plein van de stad, ligt de gotische Sint-Janskathedraal. Beleef de Sint-Jan tijdens een rondleiding in de kerk, de toren en het museum.

Torenstraat 6, www.sint-jan.nl

WANDEL EN FIETS DOOR DE GESCHIEDENIS In 1629 is ‘s-Hertogenbosch veroverd door Frederik Hendrik. Om de stad in te kunnen nemen, legde Frederik Hendrik rond de stad een meer dan veertig kilometer lange aanvalslinie aan. Een aaneenschakeling van dijken en grachten, die werden beschermd door tientallen uitkijkposten, schansen, hoornwerken en redoutes. Een groot deel van die linie is nog altijd in het landschap rond de stad aanwezig. Soms nauwelijks zichtbaar als kleine hoogteverschillen en subtiele lijnen, soms overduidelijk in de vorm van oude dijken en restanten van fortificaties. Linie 1629 is een 40 km lange fiets- en wandeltocht langs een deel van deze linie. www.s-hertogenboschopdekaart.nl, www.degroenevesting.nl.

MEER WETEN? Bezoek het Bezoekerscentrum in De Moriaan aan de Markt 77, het oudste bakstenen gebouw van Nederland.

www.bezoekdenbosch.nl

Borrelen bij Bar-le-Duc Naast gezellig borrelen in het café, kun je hier een kijkje nemen in een bijzondere bierbrouwerij: ‘het Kolleke’. Korenbrugstraat 5

Overnacht bij Hotel ‘t Keershuys In dit historische pand vind je een bistro en een boutique hotel. Vanuit het hotel stap je zo op de boot voor een tochtje over de Binnendieze. Lepelstraat 45, www.keershuyshotel.nl

SPECIALE LEZERSAANBIEDING VERKEN DE HISTORISCHE VESTINGWERKEN OP DE FIETS (prijs € 25, - incl. fiets, fietsroute en lunch)

Verken de unieke Vestingwerken op de fiets. Start met een Bossche Bol en loop vervolgens naar parkeergarage Wolvenhoek waar een fiets voor je klaar staat. De 23 km lange fietstocht brengt je langs een aantal historische plekken; Fort Pettelaer, natuurgebied het Bossche Broek én het zeventiende eeuwse Kruithuis. Na een aantal kilometers is het tijd voor een welverdiende lunch bij de KASerne. Genieten! Voor meer informatie en reserveren: www.bezoekdenbosch.nl/nl/anwb-lezersaanbieding

1

2

3

zomertijd= 6

t s me uitjerting! ko

FestiValtijd! 1

Bootjes kijken Van 22 t/m 25 juni kun je je vergapen

TeksT Claudia Feldmann

aan meer dan 30 Tall ships en 150

2

muziek aan de VeCht Al vijftien jaar organiseert pianist

Laurens van Rooyen zomerconcerten aan

3

werelds Wat is een zomer zonder festivals?

Precies. Festival Mundial prijkt al 30 jaar op

zeilschepen tijdens sAIL Den Helder 2017.

zijn geliefde Vecht. De rivier is een

de evenementenkalender en viert zijn

Drie dagen lang staat de kuststad in het

belangrijke inspiratiebron voor zijn

jubileum op 24 en 25 juni in de spoorzone

teken van water, zeilen en (nautische)

composities. Op landgoed Groenevecht ligt

van Tilburg. Of je nu van reggae of rap, van

geschiedenis. en die geschiedenis komt wel

koetshuis de Zadelhoff met uitzicht op

rock of rave of van balkan of soul houdt, de

heel dichtbij op 22 juni, als voor één dag de

weilanden, Friese paarden en authentieke

programmering is veelzijdig en vertegenwoor-

Gouden eeuw wordt nagebootst met een

koetsen. Bestaat er een beter decor voor

digt alle werelddelen. Naast muziek en straat-

imposante vloot zeilschepen op de Rede

een muzikale middag? Naast het concert

theater is er ook heerlijk eten uit alle

van Texel. Veel activiteiten zijn gratis te

zijn ook een lunch en rondleiding bij het

windstreken. Voordeel: 15% korting op een

bezoeken. www.saildenhelder.nl.

arrangement inbegrepen. 24 juni, 8 en 15 juli

ticket.

(vanaf 11.45 uur). Voordeel: € 15,- korting op een ticket.

Foto Foppe Schut

eropuit

4

5

6

Korte broek aan, blote armen, een drankje in het gras: hou jij ook zo van de zomer? Agenda in de aanslag, want er staan weer heel wat festivals en evenementen voor de deur. Zes tips met een leuke korting!

67

4 canadees feestje

5 Lekker housen

6 Bach in het Bos

circusgezelschap van cirque Éloize keert

Middelburg is van 14 t/m 16 juli de hotspot

Wonderfeel. Van Mozart tot Reich, van Vivaldi

terug naar circustempel carré. Ditmaal met

voor iedereen die van elektronische muziek

tot pärt, maar dan mét uitstapjes naar jazz,

de muzikale show Saloon, die voor het eerst

houdt. Festival city of Dance, dat zich focust

wereld- en popmuziek. Je luistert ontspannen

in Nederland te zien is. een voorstelling vol

op muziek, cultuur, kunst, talent en

op bankjes, in zitzakken onder de bomen of

spectaculaire acrobatiek, dans en live

creativiteit, omvat maar liefst 9 podia met

in het gras naar musici van wereldklasse,

folkmuziek van o.a. Johnny cash en patsy

uiteenlopende muziekstijlen en creatieve

jonge honden en oude rotten. er is pizza en

cline. een leuke familieshow voor het gezin!

uitspattingen. en: je kunt je tentje opzetten

bier, bouillabaisse en rosé. Films, verhalen en

Van 5 t/m 13 juli. Voordeel: 25% korting op

op de gezellige festivalcamping. Voordeel:

knutselen voor kinderen. 21 t/m 23 juli.

een ticket.

tot € 13,33 korting op een ticket.

Voordeel: 20% korting op een ticket.

Voor als het zomerweer ons een

dagje in de steek laat… het canadese

Van energieke house tot obscure

techno en van hiphop tot vrolijke feestmuziek:

Klassieke muziek midden in een

natuurgebied in ’s-Graveland, dat is

Bestel je kaarten met korting voor deze en meer zomeruitjes op anwb.nl/landvananwb

TILBURG ONTDEK DE PIUSHAVEN Bij een bezoek aan Tilburg mag de historische Piushaven niet ontbreken. Dit is dé plek voor een borrel aan de boulevard, en een diner aan de waterkant. Hier ontmoeten design en ambacht elkaar, en vloeit de stad prachtig samen met het natuurgebied Moerenburg. Een ontspannen sfeer, groen én industrieel.

Falcon Voorheen een oude regenkledingfabriek. Nu een unieke samenkomst van horeca, design en ambacht.

AaBe Fabriek De bekende wollen dekens en stoffen van AaBe hebben plaatsgemaakt voor een bruisend shopwalhalla.

Villa Pastorie Dé huiskamer van het havengebied. Bed & breakfast, restaurant, borreltuin, vaar- en wandeltochten.

Doncurado Lever deze bon in en ontvang een gratis bordje pintxos! Geldig tot 01-07-2018

KOR 50% TIN G

Nieuwsgierig? www.piushaven.nl

TILBURG

BINNENSTADSWANDELING ANDELING

TEGEN INLEVERING VAN DEZE BON BIJ VVV TILBURG BETAAL JE MAAR € 1,50 VOOR EEN BOEKJE MET VIER BINNENSTADSWANDELINGEN.

ONTDEK TILBURG VVV TILBURG SPOORLAAN 434A Geldig t/m 31 december 2017

VVVTILBURG.NL

Redactie Vincent Zuidema Foto’s diVerse archieVen en amateur fotografen ooRspRonkelijke tekst ton Van den Berg en ad Van Liempt

Utrecht 1950 –1975

Van ‘stadsie’ tot stad 69

‘Stadsie’. Het betekent voor Utrechters zoiets als ‘stadje’, een troetelnaam. Toch is de Domstad in 25 jaar tijd een hele grote jongen geworden...

‘Een nieuwe tijd gaat aanbreken, een tijd van welvaart en van snacken op straat’. In het boek ‘Van stadsie tot stad’ duiken de

Dagelijks leven ZWEMMEN MET JE VRIENDEN

Utrechtse journalisten Ton van den Berg en

Zwemmen in het druk bevaren Amsterdam-Rijnkanaal: iedereen deed het. Op

Ad van Liempt in de archieven en beschrijven

een warme dag ging je niet naar een zwembad (je keek wel uit), maar naar

ze de groeispurt die Utrecht doormaakt in de

‘het kanaal’, waar je vrienden waren en waar je de vrijheid vierde.

periode 1950 - 1975; een trend die zich op dat moment in heel Nederland manifesteert. Wij doen in dit artikel een greep uit het boek, dat treffend het tijdsbeeld weergeeft.

Krap jasje Maar eerst: hoe is Utrecht zo gaan uitdijen? Door aanzienlijke grenswijzigingen in 1954 komt de woningproductie eindelijk op gang. Vooral de nieuw verworven gebieden Hoograven, Zuilen en daarna Kanaleneiland en Overvecht, zorgen voor expansie en daarmee ook voor verlichting van de woningnood die wordt veroorzaakt door de welvaartsgroei in het land. Eindelijk kunnen de inwoners zich enige luxe veroorloven: een douche, een pick-up, een televisie. En: een zakje friet.

Eerste frietkraam SNACKEN OP STRAAT

Dit moet de allereerste frietkraam van Utrecht zijn geweest: het is de zaak die Jacques van Liefland runt op het Stationsplein. Van Liefland had het concept gezien in de Verenigde Staten, waar hij als steward op de Holland-Amerika Lijn vaak geweest was. Na de oorlog begint hij eerst patat-frites te verkopen op de automarkt aan de Croeselaan, maar rond 1950 opent hij een kraam bij het station, tussen visboer Van Zuilen en fruithandelaar Kruis. Een zakje friet kost 25 cent en klanten stromen toe; het fenomeen ‘snacken op straat’ is geboren.

stadshistorie

‘Het is een moderne winkel, die van De Ru’ Van kruidenier naar supermarkt boodschappen worden thuisbezorgd

Het is een typisch beeld van de jaren 50. Voor de winkel van kruidenier Anth. de Ru in de Damstraat staan liefst vier bakfietsen, bedoeld om de bestelde levensmiddelen thuis KijK voor inspiratie

te bezorgen. Het is een moderne winkel, die van De Ru. Hij vraagt al in 1954 om

voor een dagje

personeel voor ‘onze zelfbedieningswinkel’ – in een periode dat het nog hoogst

Utrecht op anwb.nl/

ongebruikelijk is om je eigen spullen uit te zoeken en zelf uit het schap te halen. Later

dagje-Utrecht.

komt er nog een winkel in de Goedestraat bij en duikt in zijn advertenties een nieuwe

71

term op: supermarkt.

Woningnood op zijn hevigst

slapen bij je schoonouders Een foto uit 1951 – de tijd dat de woningnood in Nederland op z’n hevigst is. Voor een belangrijk deel is dat te wijten aan de oorlog: de bezetter geeft aan woningbouw geen enkele prioriteit waardoor de productie geheel stil komt te liggen. Een paar honderdduizend stellen met trouwplannen is daarom aangewezen op inwoning bij hun (schoon)ouders, en die situatie zal voortduren tot diep in de jaren 60.

De auto

EERSTE FILE BIJ OUDENRIJN Welbeschouwd is de grootste verandering in de Nederlandse samenleving vanaf 1950: de opmars van de personenauto. Als de tweede helft van de eeuw aanbreekt, hebben ongeveer 140.000 Nederlanders een auto, 25 jaar later zijn dat er 3,4 miljoen. Gevolg: steden slibben dicht. Alle pleinen staan vol met geparkeerd blik, de Neude, het Vredenburg, het Domplein. De eerste echte file ontstaat op Tweede Pinksterdag 1955 op verkeersplein Oudenrijn. Een Duitse verkeersdeskundige bedenkt voor Utrecht een radicale oplossing: alle singels dempen en vervangen door rondwegen waardoor het centrum van de stad ideaal bereikbaar zal worden. Het plan gaat maar gedeeltelijk door, maar de auto is nog lange tijd welkom.

‘Alle pleinen staan vol met geparkeerd blik, de Neude, het Vredenburg, het Domplein’ Autovrij shoppen

ROLSCHAATSEN DOOR DE STRATEN Met de komst van Hoog Catharijne dreigt er een commerciële ramp voor de Utrechtse binnenstad: de winkeliers vrezen dat er straks geen mens meer zal komen. Het gemeentebestuur besluit tot een proef: op zaterdagmiddag wordt een deel van de binnenstad autovrij gemaakt. Winkeliers zijn opnieuw bezorgd, nu omdat ze minder klandizie verwachten als de clientèle niet meer voor de deur kan parkeren. Het valt mee: de mensen blijven komen, ze nemen de straat in bezit en er kan zelfs gerolschaatst worden.

sta ds historie

Sloop stationsgebouw

HOUDT DE GEMOEDEREN BEZIG Voor veel oudere Utrechters ongetwijfeld een schokkende foto: de sloop van het stationsgebouw op 27 mei 1975, anderhalf jaar na opening van de nieuwe Stationshal, als onderdeel van Hoog Catharijne. Het is een creatie van Sybold van Ravesteyn, huisarchitect van de Nederlandse Spoorwegen. De sloop van het stationsgebouw met de golvende lijnen blijft Utrechters bezighouden, ook nu de stationshal die ervoor in de plaats kwam alweer is vervangen door wéér een nieuwe creatie.

Van stadsie tot stad Utre cht 1950–1975

Van stadsie tot stad

73

Utrecht 1950–1975

Over het boek Van stadsie tot stad: Utrecht 1950-1975 Uitgever WBOOKS (www.wbooks.com) Ton van den Berg en Ad van Liempt 128 pag. (140 afbeeldingen in kleur en zwartwit)

Dwars door de plassen VREDENBURG ONDER WATER

ISBN 978 94 625 8186 9

Een fikse regenbui zorgt er in 1957 voor dat het Vredenburg onder water loopt. Auto’s

€ 24,95 (gebonden)

rijden er gewoon doorheen. De passagiers lachen en de chauffeur kijkt met trots uit zijn raampje: ‘Dit doe ik toch gewoon even’.

Eropuit in de stad! 15% KORTING

€ 3,50 KORTING Chapeaux! in Paleis Het Loo

In Paleis Het Loo in Apeldoorn kun je de hoeden die Koningin Beatrix droeg bij speciale gelegenheden bewonderen tijden de tentoonstelling Chapeaux! Van staatsbezoeken en prijsuitreikingen tot Prinsjesdag en Koninginnedag; de vele hoofddeksels zorgen voor een herkenbaar en vertrouwd beeld van de vorstin. anwb.nl/landvananwb/paleis-het-loo

Oranjekoorts in Het Nederlands Openluchtmuseum

De tentoonstelling Helden aan de bal in het Nederlands Openluchtmuseum bij Arnhem neemt je mee langs de hoogtepunten uit de Nederlandse voetbalgeschiedenis. Wist je dat de ‘Oranjekoorts’ pas echt toesloeg vanaf 1974? anwb.nl/landvananwb/ nederlands-openluchtmuseum

€ 2,50 KORTING

Ambachten in het Zuiderzeemuseum

25% KORTING

In het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen vind je echt álles over het leven rond en op de voormalige Zuiderzee. Dit seizoen krijgen de ambachten extra aandacht. Bezoek in het buitenmuseum bijvoorbeeld de zeilmakerij en de visrokerij. anwb.nl/landvananwb/ zuiderzeemuseum

Spannende geschiedenis in het Haags Historisch Museum

De verhalen van de Oranjes, de Gebroeders de Witt en Johan van Oldenbarnevelt komen tot leven in het Haags Historisch Museum. Bijzondere stadsgezichten, oude stadskaarten en fijn zilverwerk werpen licht op de geschiedenis en cultuur van Den Haag. anwb.nl/landvananwb/haags-historisch-museum

De leukste dagjes, avondjes en weekendjes uit beginnen bij Land van ANWB. Koop tickets met ledenvoordeel via anwb.nl/landvananwb

CULEMBORG KLOPT! W

ie door de oude straten van de binnenstad van Culemborg wandelt, ziet al snel: Culemborg heeft een rijke historie. Geen wonder als je bedenkt dat de stad in 2018 al zevenhonderd jaar bestaat. Het stadhuis op de Markt stamt bijvoorbeeld uit de zestiende eeuw en hetzelfde geldt voor Het Weeshuis, waar vandaag de dag het Elisabeth Weeshuis Museum is gevestigd. Kom en ontdek het zelf!

De Culemborgse stadsmuren stammen uit de veertiende eeuw. Het gedeelte dat er nu nog staat, is de oudste nog bestaande stadsmuur in Nederland.

EVENEMENTEN IN CULEMBORG 27 en 28 mei Vrijstadfestival 18 juni Fortenfair 7 t/m 9 juli Culemborg Bijvoorbeeld + Lektocht 26 augustus Culemborg Blues 9 en 10 september Open Monumentendag 24 september Vrijstadmarkt Culemborg

Wist je dat je iedere eerste zaterdag van de maand kunt aansluiten bij een gratis stadswandeling.

Weeskinderen werden vanaf 1560 opgevangen in Het Weeshuis. Nu vind je hier het Elisabeth Weeshuis Museum.

Voor meer tips ga naar Culemborgklopt.nl

Laten we de Veluwe ontdekken Nu tijdelijk

20,-